Foto di Anna Pavlova

Siamo tornati all’autunno. L’estate
come un quaderno di cui siamo stanchi
rimane piena di cancellature
di schizzi astratti a margine, di punti di domanda.
Siamo tornati all’epoca degli occhi che rimirano
nello specchio alla luce artificiale,
serrate labbra, estranei gli uomini
nelle vie nelle stanze sotto gli alberi di pepe
mentre i fari delle automobili uccidono
migliaia di maschere pallide.
Siamo tornati: partiamo sempre per tornare
al deserto, un pugno di terra nelle palme vuote.

Pure, ho amato una volta il Boulevard Singròs,
duplice ondeggiamento, come di culla, della grande strada
che ci lasciava prodigiosamente al mare
perenne, per lavarci dei peccati;
ho amato sconosciuti
incontrati d’un tratto al trapasso del giorno,
monologanti come capitani d’un’armata sommersa,
segni che il mondo è grande.
Pure, ho amato le strade di qui, queste colonne;
anche se nacqui all’altra sponda, accanto
a giunchi e canne,
isole dove l’acqua sgorgava nella sabbia a dissetare
il vogatore, anche se nacqui accanto al mare
che dipano e sdipano 
fra le mie dita quando sono stanco −
non so piú dove nacqui.

Rimane ancora il giallo stillicidio, l’estate:
le tue mani che sfiorano meduse sopra l’acqua,
i tuoi occhi svelati all’improvviso, i primi
occhi del mondo, e le grotte marine,
i piedi nudi sulla terra rossa.
Rimane ancora il biondo efebo impietrato, l’estate:
un po’ di sale asciutto nel cavo d’uno scoglio
un po’ d’aghi di pino dopo la pioggia, sparsi
e rossi come reti sbrindellate.

Non li capisco questi visi, non li capisco:
imitano la morte e poi di nuovo
brillano con la vita umile d’una lucciola
con uno sforzo limitato, disperato
serrato fra due rughe,
fra due tavolini di caffè pieni di macchie,
s’uccidono, s’estenuano
e come francobolli incollano sul vetro
visi d’un’altra razza.

Abbiamo camminato insieme, abbiamo
spartito il pane e il sonno
e provato la stessa fitta d’amaro del distacco,
abbiamo edificato con le pietre che avevamo le case,
siamo saliti a bordo, siamo stati esuli e reduci,
abbiamo ritrovato le donne ad aspettare,
ci hanno riconosciuto a stento, piú nessuno ci conosce.
I miei compagni hanno portato le statue, hanno portato
le nude sedie vuote dell’autunno, i compagni
hanno ammazzato i loro visi: non li capisco.
Rimane ancora il giallo deserto, l’estate:
onde di sabbia in fuga fino all’ultimo cerchio,
un ritmo di tamburo implacato, sconfinato,
occhi di fuoco naufraghi nel sole,
mani con gesti d’uccelli che incidono il cielo
e salutano file di morti sull’attenti,
mani perse in un punto che non domino e mi vince:
le tue mani sfioranti l’onda libera.

Giorgio Seferis

(autunno 1936)

(Traduzione di Filippo Maria Pontani)

DA: QUADERNO D’ESERCIZI 1928-1937 

da “Giorgio Seferis, Poesie”, “Lo Specchio” Mondadori, 1963

∗∗∗

ΕΝΑΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Γυρίσαμε πάλι στό φθινόπωρο, τό ϰαλοϰαίρι
σάν ἕνα τετράδιο πού μᾶς ϰούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές ἀφῃρημένα σχέδια
οτό περιθώριο ϰι ἐρωτηματιϰά, γυρίσαμε
στήν ἐποχή τῶν ματιῶν πού ϰοιτάζουν
στόν ϰαθρέφτη μέσα στό ἠλεχτριϰό φῶς
σφιγμένα χείλια ϰι οἱ ἄνθρωποι ξένοι
στίς ϰάμαρες στούς δρόμους ϰάτω ἀπ’ τίς πιπεριές
ϰαθώς οἱ φάροι τῶν αὐτοϰινήτων σϰοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα ϰινᾶμε γιά νά γυρίσουμε
στή μονοιξιά μιά φούχτα χῶμα, στίς ἄδειες παλάμες.

Κι ὅμως ἀγάπησα ϰάποτε τή λεωφόρο Συγγροῦ
τό διπλό λίϰνισμα τοῦ μεγάλου δρόμου
πού μᾶς ἄφηνε Θαματουργά στή θάλασσα
τήν παντοτινή γιά νά μᾶς πλύνει ἀπό τίς ἁμαρτίες·
ἀγάπησα ϰάποιους ἀνθρώπους ἄγνωστους
ἀπαντημένους ξαφνιϰά στό ἔβγα τῆς μέρας,
μονολογώντας σάν ϰαπετάνιοι βουλιαγμένης ἀρμάδας,
σημάδια πώς ὁ ϰόσμος εἶναι μεγάλος.
Κι ὅμως ἀγάπησα τούς δρόμους τούς ἐδῶ, αὑτές τίς ϰολόνες·
ϰι ἂς γεννήθηϰα στήν ἄλλη ἀϰρογιαλιά ϰοντά
σέ βοῦρλοι ϰαί σέ ϰαλάμια νησιά
πού εἶχαν νερό στήν ἄμμο νά ξεδιψάει
ὁ ϰουπολάτης, ϰι ἃς γεννήθηϰα ϰοντά
στή θάλασσα πού ξετυλίγω ϰαί τυλίγω στά δάχτυλά μου
σάν εἷμαι ϰουρασμένος – δέν ξέρω πιά ποῦ γεννήθηϰα.

Μένει ἀϰόμα τό ϰίτρινο ἀπόσταγμα τό ϰαλοϰαίρι
ϰαί τά χέρια σου γγίζοντας μέδουσες πάνω στό νερό
τά μάτια σου ξεσϰεπασμένα ξαφνιϰά, τά πρῶτα
μάτια τοῦ ϰόσμου, ϰι οἱ θαλασσινές σπηλιές·
πόδια γυμνά στό ϰόϰϰινο χῶμα.
Μένει ἀϰόμα ὁ ξανθός μαρμαρωμένος ἔφηβος τό ϰαλοϰαίρι
λίγο ἁλάτι πού στέγνωσε στή γούβα ἑνός βράχου
λίγες βελόνες πεύϰου ὕστερα ἀπ’ τή βροχή
σϰόρπιες ϰαί ϰόϰϰινες σά χαλασμένα δίχτυα.

Δέν τά ϰαταλαβαίνω αὐτά τά πρόσωπα δέν τά ϰαταλαβαίνω
μιμοῦνται ϰάποτε τό θάνατο ϰι ἔπειτα ξανά
φέγγουν μέ μιά ζωή πυγολαμπίδας χαμηλή
μέ μιά προσπάθεια περιορωμένη ἀνέλπιδη
σφιγμένη ἀνάμεσα σέ δυό ρυτίδες
σέ δυό τραπεζάϰια ϰαφενείου ϰηλιδωμένα
σϰοτώνουνται τό ἕνα μέ τ’ ἄλλο λιγοστεύουν
ϰολλοῦν σά γραμματόσημα στά τζάμια
τά πρόσωπα τῆς ἄλλης φυλῆς.

Περπατήσαμε μαζί μοιραστήϰαμε τό ψωμί ϰαί τόν ὕπνο
δοϰιμάσαμε τήν ἴδια πίϰρα τοῦ ἀποχωρισμοῦ
χτίσαμε μέ τίς πέτρες πού εἴχαμε τά σπίτιοι μας
πήραμε τά ϰαράβια ξενιτευτήϰαμε γυρίσαμε
βρήϰαμε τίς γυναῖϰες μας νά περιμένουν
μᾶς γνώρισαν δύσϰολα, ϰανείς δέ μᾶς γνωρίζει.
Κι οἱ σύντροφοι φόρεσαν τ’ ἀγάλματα φόρεσαν τίς γυμνές
ἄδειες ϰαρέϰλες τοῦ φθινοπώρου, ϰι οἱ σύντροφοι
σϰοτώσανε τά πρόσωπά τους· δέν τά ϰαταλαβαίνω.
Μένει ἀϰόμα ἡ ϰίτρινη ἔρημο τό ϰαλοϰαίρι
ϰύματα τῆς ἄμμου φεύγοντας ὣς τόν τελευταῖο ϰύϰλο
ἕνας ρυθμός τυμπάνου ἀλύπητος ἀτέλειωτος
μάτια φλογισμένα βουλιάζοντας μέσα στόν ἤλιο
χέρια μέ φερσίματα πουλιῶν χαράζοντας τόν οὐρανό
χαιρετώντας στίχους νεϰρῶν σέ στάση προσοχῆς
χαμένα σ’ ἕνα σημεῖο πού δέν τ’ ὁρίζω ϰαί μέ ϰυβερνᾶ·
τά χέρια σου γγίζοντας τό ἐλεύθερο ϰῦμα.

Γιώργος Σεφέρης

Φοινόπωρο, 1936

da “Τετράδιο γυμνασμάτων, 1940