Ti piangerò sempre − mi senti −
da solo, in Paradiso

                                                      I

Girerà altrove le linee
Della mano, il Destino, come un manovratore
Per un attimo acconsentirà il Tempo

E come altrimenti, visto che si amano gli uomini.

Il cielo darà forma alle nostre viscere
E l’innocenza colpirà il mondo
Con l’acre nero della morte.

                                                           

 II

Piango il sole e piango gli anni che verranno
Senza di noi e canto gli altri passati
Se veramente sono

Confidenti i corpi e le barche che sbattono dolcemente
Le chitarre che accendono e spengono sotto le acque
I «credimi» e i «non»
Ora nel vento ora nella musica

E le nostre mani, due piccole bestie
Che furtive cercavano di salire l’una sull’altra
Il vaso di brezza negli aperti cortili
E i frammenti di mare che ci seguivano
Fin dietro le siepi e sopra i muri a secco
L’anemone che si depose nella tua mano
E tremò tre volte il viola tre giorni sopra le cascate

Se tutto questo è vero io canto
La trave di legno e l’arazzo quadrato
Alla parete, la Gorgone con i capelli sciolti
Il gatto che ci guardò nel buio
Bambino con la croce vermiglia e l’incenso
Nell’ora che sull’impervia scogliera scende la sera
Piango la veste che sfiorai e fu mio il mondo.

                                                               

III

Così parlo di te e di me

Perché ti amo e nell’amore so
Entrare come Plenilunio
Da ogni parte, per il tuo piccolo piede nelle lenzuola sconfinate
So sfogliare gelsomini − e ho la forza
Sopita, di soffiare e di portarti
Attraverso passaggi luminosi e segreti porticati del mare
Alberi ipnotizzati con ragnatele inargentate

Di te hanno sentito parlare le onde,
Come accarezzi, come baci,
Come sussurri il «cosa» e il «sì»
Tutt’intorno alla gola, alla baia
Sempre noi la luce e l’ombra

Sempre tu la piccola stella e sempre io l’oscuro natante
Sempre tu il porto e io il faro di destra
Il molo bagnato e il bagliore sopra i remi
In alto nella casa con i rampicanti
Le rose intrecciate, l’acqua che si fa fredda
Sempre tu la statua di pietra e sempre io l’ombra che cresce
Tu l’imposta accostata, io il vento che la apre
Perché ti amo e ti amo
Sempre tu la moneta e io l’adorazione che le dà valore:

Tanto la notte, tanto l’urlo nel vento
Tanto la goccia nell’aria, tanto il silenzio
Tutt’intorno il mare despota
L’arcata del cielo con le stelle
Tanto il tuo più piccolo respiro

E ormai non ho altro
Tra le quattro pareti, il soffitto, il pavimento
Se non l’urlo che è tuo e mi colpisce la mia voce
L’odore che è il tuo e s’infuriano gli uomini
Perché non sopportano quel che non hanno
Provato ed è loro straniero, è presto, mi senti
È presto ancora in questo mondo amore mio

Per parlare di te e di me.

                                                             

IV

È presto ancora in questo mondo, mi senti
I mostri non sono stati domati, mi senti
Il mio sangue perduto e l’affilato, mi senti
Coltello
Come ariete corre nei cieli
E delle stelle spezza i rami, mi senti
Sono io, mi senti
Ti amo, mi senti
Ti prendo per mano, ti conduco, ti metto
La bianca veste nuziale di Ofelia, mi senti
Dove mi lasci, dove vai e chi, mi senti

Ti tiene per mano lassù tra i diluvi

Le gigantesche liane e la lava dei vulcani
Verrà giorno, mi senti
Che ci seppelliranno e poi, dopo migliaia di anni, mi senti
Non saremo che pietre lucenti, mi senti
Dove si rifrangerà l’indifferenza, mi senti
Degli uomini
E in migliaia di pezzi ci butterà, mi senti

Nell’acqua ad uno ad uno, mi senti
Conto i miei amari ciottoli, mi senti
E il tempo è una grande chiesa, mi senti
Dove le icone a volte, mi senti
Dei Santi
Piangono lacrime vere, mi senti
Le campane aprono in alto, mi senti
Un profondo valico per lasciarmi passare
Gli angeli aspettano con ceri e salmi funebri
Non me ne andrò via di qui, mi senti
O insieme tutti e due o nessuno, mi senti

Questo fiore della tempesta e, mi senti
Dell’amore
Una volta per sempre lo cogliemmo, mi senti
E non potrà più fiorire, mi senti
Su altri pianeti o stelle, mi senti
Non c’è la terra e neppure il vento
Lo stesso vento che toccammo, mi senti

E non un giardiniere che ci sia riuscito, mi senti

Da inverni e bore simili, mi senti
Spuntare un fiore, solo noi, mi senti
In mezzo al mare
Con la sola volontà dell’amore, mi senti
Alzammo intera tutta un’isola, mi senti
Con grotte, promontori e rupi in fiore
Senti, senti
Chi parla alle acque e chi piange − senti?
Chi cerca l’altro, chi grida − senti?
Sono io che grido e io che piango, mi senti
Ti amo, ti amo, mi senti.

                                                                 

V

Di te ho parlato in tempi lontani
Con esperte nutrici e vecchi partigiani
Perché mai questa tristezza di bestia selvaggia
Sul volto il riverbero d’acqua tremante
E perché mai venirti vicino
Se non voglio l’amore ma il vento
Se dell’alto mare aperto voglio il galoppo

E di te nessuno sapeva niente
Di te né il dittamo né il fungo
Sulle alture di Creta niente
Solo per te Dio accettò di guidarmi la mano

Più vicino, più lontano, con cura su tutto l’arco
Della sponda del volto, i seni, i capelli
Fluttuanti a sinistra sul colle

Il tuo corpo nella posizione del pino solitario
Occhi di fierezza e di trasparenti profondità
Dentro la casa con la vecchia credenza
I gialli merletti e il legno di cipresso
Da solo ad aspettare la tua prima apparizione
In alto nella loggia o dietro sul lastricato del cortile
Con il cavallo del Santo e l’uovo della Resurrezione

Come uscita da un affresco in rovina
Grande quanto ti volle la breve vita
Per contenere nel piccolo cero lo stentoreo bagliore del vulcano
Di te nessuno ha visto né sentito
Niente di te nelle case distrutte o nei deserti
Neppure l’avo sepolto lungo il muro di cinta
Di te neppure la vecchia con tutte le sue erbe

Di te soltanto io, forse, e la musica
che da me scaccio ma sempre più forte ritorna
Di te del tuo seno acerbo di dodicenne
Proteso sul futuro con il rosso cratere
Di te l’odore amaro che come uno spillo
Penetra nel corpo e punge il ricordo
Ed ecco i campi, i colombi, la nostra antica terra.

                                                                   

VI

Ho visto molte cose e la terra più bella appare nella mia mente
Più bella nei vapori dorati
La pietra tagliente, più bello
Il turchino degli istmi e i tetti tra le onde
Più belli i raggi dove passi senza toccare
Invincibile come la Dea di Samotracia sopra le montagne del mare

Così ti ho visto e mi basta:
Il tempo è stato assolto intero
Nel solco che il tuo passaggio lascia
Perché come delfino inesperto la mia anima

Segua giocando con il bianco e l’azzurro!

Vittoria, vittoria dove sono stato vinto
Prima dell’amore e con l’amore
Per la passiflora e la mimosa
Vai, vai anche se mi sono perso

Solo, anche se il sole che tieni in braccio è un neonato
Solo, anche se sono io la patria in lutto
E la parola che ti affidai una foglia di alloro
Solo, il vento forte e solo, il ciottolo
Tutto tondo nello sbattere di palpebre degli oscuri fondali
Il pescatore che tirò su e di nuovo gettò indietro nel tempo il Paradiso!

                                                                       

VII

Nel Paradiso ho disegnato un’isola
A te uguale e una casa sul mare

Con un grande letto e una piccola porta
Ho gettato un’eco nelle acque profonde
Per guardarmi ogni mattina quando mi sveglio

Per vederti a metà passare nell’acqua
E a metà piangerti nel Paradiso.

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

***

Θά πενθῶ πάντα ‑ μʹ ἀκοῦς ‑ γιά σένα,
μόνος, στόν Παράδεισο

I

Θά γυρίσει ἀλλοῦ τίς χαρακιές
Τῆς παλάμης, ἡ Μοίρα, σάν κλειδοῦχος
Μιά στιγμή θά συγκατατεθεῖ ὁ Καιρός

Πῶς ἀλλιῶς, ἀφοῦ ἀγαπιοῦνται οἱ ἄνθρωποι

Θά παραστήσει ὁ οὐρανός τά σωθικά μας
Καί θά χτυπήσει τόν κόσμο ἡ ἀθωότητα
Μέ τό δριμύ τοῦ μαύρου τοῦ θανάτου.

 

ΙΙ

Πενθῶ τόν ἥλιο καί πενθῶ τά χρόνια πού ἔρχονται
Χωρίς ἐμᾶς καί τραγουδῶ τ’ ἄλλα ποῦ πέρασαν
Ἐάν εἶναι ἀλήθεια

Μιλημένα τά σώματα καί οἱ βάρκες πού ἔκρουσαν γλυκά
Οἱ κιθάρες πού ἀναβόσβησαν κάτω ἀπό τά νερά
Τά «πίστεψέ με» καί τά «μή»
Μιά στόν ἀέρα, μιά στή μουσική

Τά δυό μικρά ζῶα, τά χέρια μας
Πού γύρευαν ν’ ἀνέβουνε κρυφά τό ἕνα στό ἄλλο
Ἡ γλάστρα μέ τό δροσαχί στίς ἀνοιχτές αὐλόπορτες
Καί τά κομμάτια οἱ θάλασσες ποῦ ἐρχόντουσαν μαζί
Πάνω ἀπ’ τίς ξερολιθιές, πίσω ἀπ’ τούς φράχτες
Τήν ἀνεμώνα πού κάθισε στό χέρι σου
Κι ἔτρεμε τρεῖς φορές τό μώβ τρεῖς μέρες πάνω ἀπό τούς καταρράχτες

Ἐάν αὐτά εἶναι ἀλήθεια τραγουδῶ
Τό ξύλινο δοκάρι καί τό τετράγωνο φαντό
Στόν τοῖχο, τή Γοργόνα μέ τά ξέπλεκα μαλλιά
Τή γάτα πού μᾶς κοίταξε μέσα στά σκοτεινά
Παιδί μέ τό λιβάνι καί μέ τόν κόκκινο σταυρό
Τήν ὥρα πού βραδιάζει στῶν βράχων τό ἀπλησίαστο
Πενθῶ τό ροῦχο ποῦ ἄγγιξα καί μοῦ ἦρθε ὁ κόσμος.

 

ΙΙΙ

Ἔτσι μιλῶ γιά σένα καί γιά μένα

Ἐπειδή σ’ ἀγαπῶ καί στήν ἀγάπη ξέρω
Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος
Ἀπό παντοῦ, γιά τό μικρό τό πόδι σου μές στ’ ἀχανῆ σεντόνια
Νά μαδάω γιασεμιά – κι ἔχω τή δύναμη
Ἀποκοιμισμένη, νά φυσῶ νά σέ πηγαίνω
Μές ἀπό φεγγαρά περάσματα καί κρυφές τῆς θάλασσας στοές
Ὑπνωτισμένα δέντρα μέ ἀράχνες πού ἀσημίζουνε

Ἀκουστά σ’ ἔχουν τά κύματα
Πῶς χαϊδεύεις, πῶς φιλᾶς
Πῶς λές ψιθυριστά τό «τί» καί τό «ἒ»
Τριγύρω στό λαιμό στόν ὃρμο
Πάντα ἐμεῖς τό φῶς κι ἡ σκιά

Πάντα ἐσύ τ’ ἀστεράκι καί πάντα ἐγώ τό σκοτεινό πλεούμενο
Πάντα ἐσύ τό λιμάνι κι ἐγώ τό φανάρι τό δεξιά
Τό βρεγμένο μουράγιο καί ἡ λάμψη ἐπάνω στά κουπιά
Ψηλά στό σπίτι μέ τίς κληματίδες
Τά δετά τριαντάφυλλα, τό νερό πού κρυώνει
Πάντα ἐσύ τό πέτρινο ἄγαλμα καί πάντα ἐγώ ἡ σκιά πού μεγαλώνει
Τό γερτό παντζούρι ἐσύ, ὁ ἀέρας ποῦ τό ἀνοίγει ἐγώ
Ἐπειδή σ’ ἀγαπῶ καί σ’ ἀγαπῶ
Πάντα ἐσύ τό νόμισμα καί ἐγώ ἡ λατρεία πού τό ἐξαργυρώνει:

Τόσο ἡ νύχτα, τόσο ἡ βοή στόν ἄνεμο
Τόσο ἡ στάλα στόν ἀέρα, τόσο ἡ σιγαλιά
Τριγύρω ἡ θάλασσα ἡ δεσποτική
Καμάρα τ’οὐρανοῦ μέ τ’ ἄστρα
Τόσο ἡ ἐλάχιστή σου ἀναπνοή

Πού πιά δέν ἔχω τίποτε ἄλλο
Μές στούς τέσσερις τοίχους, τό ταβάνι, τό πάτωμα
Νά φωνάζω ἀπό σένα καί νά μέ χτυπᾶ ἡ φωνή μου
Νά μυρίζω ἀπό σένα καί ν’ ἀγριεύουν οἱ ἄνθρωποι
Ἐπειδή τό ἀδοκίμαστο καί τό ἀπ’ ἀλλοῦ φερμένο
Δέν τ’ ἀντέχουν οἱ ἄνθρωποι κι εἶναι νωρίς, μ’ ἀκούς
Εἶναι νωρίς ἀκόμη μές στόν κόσμο αὐτόν ἀγάπη μου

Νά μιλῶ γιά σένα καί γιά μένα.

 

ΙV.

Εἶναι νωρίς ἀκόμη μές στόν κόσμο αὐτόν, μ’ ἀκοῦς
Δέν ἔχουν ἐξημερωθεῖ τά τέρατα, μ’ ἀκοῦς
Τό χαμένο μου αἷμα καί τό μυτερό, μ’ ἀκοῦς
Μαχαίρι
Σάν κριάρι ποῦ τρέχει μές στούς οὐρανούς
Καί τῶν ἄστρων τούς κλώνους τσακίζει, μ’ ἀκοῦς
Εἶμ’ ἐγώ, μ’ ἀκοῦς
Σ’ ἀγαπῶ, μ’ ἀκοῦς
Σέ κρατῶ καί σέ πάω καί σοῦ φορῶ
Τό λευκό νυφικό της Ὀφηλίας, μ’ ἀκοῦς
Ποῦ μ’ ἀφήνεις, ποῦ πᾶς καί ποιός, μ’ ἀκοῦς

Σοῦ κρατεῖ τό χέρι πάνω ἀπ’ τούς κατακλυσμούς

Οἱ πελώριες λιάνες καί τῶν ἡφαιστείων οἱ λάβες
Θά’ ρθει μέρα, μ’ ἀκοῦς
Νά μᾶς θάψουν, κι οἱ χιλιάδες ὕστερα χρόνοι, μ’ ἀκοῦς
Λαμπερά θά μᾶς κάνουν πετρώματα, μ’ ἀκοῦς
Νά γυαλίσει ἐπάνω τους ἡ ἀπονιά, μ’ ἀκοῦς
Τῶν ἀνθρώπων
Καί χιλιάδες κομμάτια νά μᾶς ρίξει, μ’ ἀκοῦς

Στά νερά ἕνα ἕνα, μ’ ἀκοῦς
Τά πικρά μου βότσαλα μετρῶ, μ’ ἀκοῦς
Κι εἶναι ὁ χρόνος μιά μεγάλη ἐκκλησία, μ’ ἀκοῦς
Ὅπου κάποτε οἱ φιγοῦρες, μ’ ἀκοῦς
Τῶν Ἁγίων
Βγάζουν δάκρυ ἀληθινό, μ’ ἀκοῦς
Οἱ καμπάνες ἀνοίγουν ἀψηλά, μ’ ἀκοῦς
Ἕνα πέρασμα βαθύ νά περάσω
Περιμένουν οἱ ἄγγελοι μέ κεριά καί νεκρώσιμους ψαλμούς
Πουθενά δέν πάω, μ’ ἀκοῦς
Ἢ κανείς ἢ κι οἱ δύο μαζί, μ’ ἀκοῦς

Τό λουλούδι αὐτό τῆς καταιγίδας καί μ’ ἀκοῦς
Τῆς ἀγάπης
Μιά γιά πάντα τό κόψαμε, μ’ ἀκοῦς
Καί δέν γίνεται ν’ ἀνθίσει ἀλλιῶς, μ’ ἀκοῦς
Σ’ ἄλλη γῆ, σ’ ἄλλο ἀστέρι, μ’ ἀκοῦς
Δέν ὑπάρχει τό χῶμα, δέν ὑπάρχει ὁ ἀέρας
Πού ἀγγίξαμε, ὁ ἴδιος, μ’ ἀκοῦς

Καί κανείς κηπουρός δέν εὐτύχησε σ’ ἄλλους καιρούς

Ἀπό τόσον χειμώνα κι ἀπό τόσους βοριάδες, μ’ ἀκοῦς
Νά τινάξει λουλούδι, μόνο ἐμεῖς, μ’ ἀκοῦς
Μές στή μέση της θάλασσας
Ἀπό μόνο τό θέλημα τῆς ἀγάπης, μ’ ἀκοῦς
Ἀνεβάσαμε ὁλόκληρο νησί, μ’ ἀκοῦς
Μέ σπηλιές καί μέ κάβους κι ἀνθισμένους γκρεμούς
Ἄκου, ἄκου
Ποιός μιλεῖ στά νερά καί ποιός κλαίει ‑ ἀκοῦς;
Ποιός γυρεύει τόν ἄλλο, ποιός φωνάζει ‑ ἀκοῦς;
Εἷμ’ ἐγώ πού φωνάζω κι εἶμ’ ἐγώ πού κλαίω, μ’ ἀκοῦς
Σ’ ἀγαπῶ, σ’ ἀγαπῶ, μ’ ἀκοῦς.

 

V.

Γιά σένα ἔχω μιλήσει σέ καιρούς παλιούς
Μέ σοφές παραμάνες καί μ’ ἀντάρτες ἀπόμαχους
Ἀπό τί νά ’ναι πού ἔχεις τή θλίψη τοῦ ἀγριμιοῦ
Τήν ἀνταύγεια στό πρόσωπο τοῦ νεροῦ τοῦ τρεμάμενου
Καί γιατί, λέει, νά μέλλει κοντά σου νά ’ρθῶ
Πού δέν θέλω ἀγάπη ἀλλά θέλω τόν ἄνεμο
Ἀλλά θέλω τῆς ξέσκεπης ὄρθιας θάλασσας τόν καλπασμό

Καί γιά σένα κανείς δέν εἶχε ἀκούσει
Γιά σένα οὔτε τό δίκταμο οὔτε τό μανιτάρι
Στά μέρη τ’ ἀψηλά τῆς Κρήτης τίποτα
Γιά σένα μόνο δέχτηκε ὁ Θεός νά μοῦ ὁδηγεῖ τό χέρι

Πιό δῶ, πιό κεῖ, προσεχτικά σ’ ὅλο τό γύρο
Τοῦ γιαλοῦ τοῦ προσώπου, τούς κόλπους, τά μαλλιά
Στό λόφο κυματίζοντας ἀριστερά

Τό σῶμα σου στή στάση τοῦ πεύκου τοῦ μοναχικοῦ
Μάτια τῆς περηφάνιας καί τοῦ διάφανου
Βυθοῦ, μέσα στό σπίτι μέ τό σκρίνιο τό παλιό
Τίς κίτρινες νταντέλες καί τό κυπαρισσόξυλο
Μόνος νά περιμένω ποῦ θά πρωτοφανεῖς
Ψηλά στό δῶμα ἢ πίσω στίς πλάκες τῆς αὐλῆς
Μέ τ’ ἄλογο τοῦ Ἁγίου καί τό αὐγό τῆς Ἀνάστασης

Σάν ἀπό μιά τοιχογραφία καταστραμμένη
Μεγάλη ὅσο σέ θέλησε ἡ μικρή ζωή
Νά χωρᾶς στό κεράκι τή στεντόρεια λάμψη τήν ἡφαιστειακή
Πού κανείς νά μήν ἔχει δεῖ καί ἀκούσει
Τίποτα μές στίς ἐρημιές τά ἐρειπωμένα σπίτια
Οὔτε ὁ θαμμένος πρόγονος ἄκρη ἄκρη στόν αὐλόγυρο
Γιά σένα, οὔτε ἡ γερόντισσα μ’ ὅλα της τά βοτάνια

Γιά σένα μόνο ἐγώ, μπορεῖ, καί ἡ μουσική
Πού διώχνω μέσα μου ἀλλ’ αὐτή γυρίζει δυνατότερη
Γιά σένα τό ἀσχημάτιστο στῆθος τῶν δώδεκα χρονῶ
Τό στραμμένο στό μέλλον μέ τόν κρατήρα κόκκινο
Γιά σένα σάν καρφίτσα ἡ μυρωδιά ἡ πικρή
Πού βρίσκει μές στό σῶμα καί πού τρυπάει τή θύμηση
Καί νά τό χῶμα, νά τά περιστέρια, νά ἡ ἀρχαία μας γῆ.

 

VI.

Ἔχω δεῖ πολλά καί ἡ γῆ μές ἀπ’ τό νοῦ μου φαίνεται ὡραιότερη
Ὡραιότερη μές στούς χρυσούς ἀτμούς
Ἡ πέτρα ἡ κοφτερή, ὡραιότερη
Τά μπλάβα τῶν ἰσθμῶν καί οἱ στέγες μές στά κύματα
Ὡραιότερες οἱ ἀχτίδες ὅπου δίχως νά πατεῖς περνᾶς
Ἀήττητη ὅπως ἡ Θεά τῆς Σαμοθράκης πάνω ἀπό τά βουνά τῆς θάλασσας

Ἔτσι σ’ ἔχω κοιτάξει πού μοῦ ἀρκεῖ
Νά ’χει ὁ χρόνος ὅλος ἀθωωθεῖ
Μές στό αὐλάκι πού τό πέρασμά σου ἀφήνει
Σάν δελφίνι πρωτόπειρο ν’ ἀκολουθεῖ

Καί νά παίζει μέ τ’ ἄσπρο καί τό κυανό ἡ ψυχή μου!

Νίκη, νίκη ὅπου ἔχω νικηθεῖ
Πρίν ἀπό τήν ἀγάπη καί μαζί
Γιά τή ρολογιά καί τό γκιούλ μπιρσίμι
Πήγαινε, πήγαινε καί ἂς ἔχω ἐγώ χαθεῖ

Μόνος καί ἂς εἶναι ὁ ἥλιος πού κρατεῖς ἕνα παιδί νεογέννητο
Μόνος, καί ἂς εἶμ’ ἐγώ ἡ πατρίδα πού πενθεῖ
Ἂς εἶναι ὁ λόγος πού ἔστειλα νά σού κρατεῖ δαφνόφυλλο

Μόνος, ὁ ἀέρας δυνατός καί μόνος τ’ ὁλοστρόγγυλο
Βότσαλο στό βλεφάρισμα τοῦ σκοτεινοῦ βυθοῦ
Ὁ ψαράς πού ἀνέβασε κι ἔριξε πάλι πίσω στούς καιρούς τόν Παράδεισο!

 

VII.

Στόν Παράδεισο ἔχω σημαδέψει ἕνα νησί
Ἀπαράλλαχτο ἐσύ κι ἕνα σπίτι στή θάλασσα

Μέ κρεβάτι μεγάλο καί πόρτα μικρή
Ἔχω ρίξει μές στ’ ἄπατα μιάν ἠχώ
Νά κοιτάζομαι κάθε πρωί πού ξυπνῶ

Νά σέ βλέπω μισή νά περνᾶς στό νερό
καί μισή νά σέ κλαίω μές στόν Παράδεισο.

Ὀδυσσέας Ἐλύτης

“Το Μονόγραμμα”, Ίκαρος, Αθήνα, 1972