Foto di Anna Pavlova

Siamo tornati all’autunno. L’estate
come un quaderno di cui siamo stanchi
rimane piena di cancellature
di schizzi astratti a margine, di punti di domanda.
Siamo tornati all’epoca degli occhi che rimirano
nello specchio alla luce artificiale,
serrate labbra, estranei gli uomini
nelle vie nelle stanze sotto gli alberi di pepe
mentre i fari delle automobili uccidono
migliaia di maschere pallide.
Siamo tornati: partiamo sempre per tornare
al deserto, un pugno di terra nelle palme vuote.

Pure, ho amato una volta il Boulevard Singròs,
duplice ondeggiamento, come di culla, della grande strada
che ci lasciava prodigiosamente al mare
perenne, per lavarci dei peccati;
ho amato sconosciuti
incontrati d’un tratto al trapasso del giorno,
monologanti come capitani d’un’armata sommersa,
segni che il mondo è grande.
Pure, ho amato le strade di qui, queste colonne;
anche se nacqui all’altra sponda, accanto
a giunchi e canne,
isole dove l’acqua sgorgava nella sabbia a dissetare
il vogatore, anche se nacqui accanto al mare
che dipano e sdipano 
fra le mie dita quando sono stanco −
non so piú dove nacqui.

Rimane ancora il giallo stillicidio, l’estate:
le tue mani che sfiorano meduse sopra l’acqua,
i tuoi occhi svelati all’improvviso, i primi
occhi del mondo, e le grotte marine,
i piedi nudi sulla terra rossa.
Rimane ancora il biondo efebo impietrato, l’estate:
un po’ di sale asciutto nel cavo d’uno scoglio
un po’ d’aghi di pino dopo la pioggia, sparsi
e rossi come reti sbrindellate.

Non li capisco questi visi, non li capisco:
imitano la morte e poi di nuovo
brillano con la vita umile d’una lucciola
con uno sforzo limitato, disperato
serrato fra due rughe,
fra due tavolini di caffè pieni di macchie,
s’uccidono, s’estenuano
e come francobolli incollano sul vetro
visi d’un’altra razza.

Abbiamo camminato insieme, abbiamo
spartito il pane e il sonno
e provato la stessa fitta d’amaro del distacco,
abbiamo edificato con le pietre che avevamo le case,
siamo saliti a bordo, siamo stati esuli e reduci,
abbiamo ritrovato le donne ad aspettare,
ci hanno riconosciuto a stento, piú nessuno ci conosce.
I miei compagni hanno portato le statue, hanno portato
le nude sedie vuote dell’autunno, i compagni
hanno ammazzato i loro visi: non li capisco.
Rimane ancora il giallo deserto, l’estate:
onde di sabbia in fuga fino all’ultimo cerchio,
un ritmo di tamburo implacato, sconfinato,
occhi di fuoco naufraghi nel sole,
mani con gesti d’uccelli che incidono il cielo
e salutano file di morti sull’attenti,
mani perse in un punto che non domino e mi vince:
le tue mani sfioranti l’onda libera.

Giorgio Seferis

(autunno 1936)

(Traduzione di Filippo Maria Pontani)

DA: QUADERNO D’ESERCIZI 1928-1937 

da “Giorgio Seferis, Poesie”, “Lo Specchio” Mondadori, 1963

∗∗∗

ΕΝΑΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Γυρίσαμε πάλι στό φθινόπωρο, τό ϰαλοϰαίρι
σάν ἕνα τετράδιο πού μᾶς ϰούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές ἀφῃρημένα σχέδια
οτό περιθώριο ϰι ἐρωτηματιϰά, γυρίσαμε
στήν ἐποχή τῶν ματιῶν πού ϰοιτάζουν
στόν ϰαθρέφτη μέσα στό ἠλεχτριϰό φῶς
σφιγμένα χείλια ϰι οἱ ἄνθρωποι ξένοι
στίς ϰάμαρες στούς δρόμους ϰάτω ἀπ’ τίς πιπεριές
ϰαθώς οἱ φάροι τῶν αὐτοϰινήτων σϰοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα ϰινᾶμε γιά νά γυρίσουμε
στή μονοιξιά μιά φούχτα χῶμα, στίς ἄδειες παλάμες.

Κι ὅμως ἀγάπησα ϰάποτε τή λεωφόρο Συγγροῦ
τό διπλό λίϰνισμα τοῦ μεγάλου δρόμου
πού μᾶς ἄφηνε Θαματουργά στή θάλασσα
τήν παντοτινή γιά νά μᾶς πλύνει ἀπό τίς ἁμαρτίες·
ἀγάπησα ϰάποιους ἀνθρώπους ἄγνωστους
ἀπαντημένους ξαφνιϰά στό ἔβγα τῆς μέρας,
μονολογώντας σάν ϰαπετάνιοι βουλιαγμένης ἀρμάδας,
σημάδια πώς ὁ ϰόσμος εἶναι μεγάλος.
Κι ὅμως ἀγάπησα τούς δρόμους τούς ἐδῶ, αὑτές τίς ϰολόνες·
ϰι ἂς γεννήθηϰα στήν ἄλλη ἀϰρογιαλιά ϰοντά
σέ βοῦρλοι ϰαί σέ ϰαλάμια νησιά
πού εἶχαν νερό στήν ἄμμο νά ξεδιψάει
ὁ ϰουπολάτης, ϰι ἃς γεννήθηϰα ϰοντά
στή θάλασσα πού ξετυλίγω ϰαί τυλίγω στά δάχτυλά μου
σάν εἷμαι ϰουρασμένος – δέν ξέρω πιά ποῦ γεννήθηϰα.

Μένει ἀϰόμα τό ϰίτρινο ἀπόσταγμα τό ϰαλοϰαίρι
ϰαί τά χέρια σου γγίζοντας μέδουσες πάνω στό νερό
τά μάτια σου ξεσϰεπασμένα ξαφνιϰά, τά πρῶτα
μάτια τοῦ ϰόσμου, ϰι οἱ θαλασσινές σπηλιές·
πόδια γυμνά στό ϰόϰϰινο χῶμα.
Μένει ἀϰόμα ὁ ξανθός μαρμαρωμένος ἔφηβος τό ϰαλοϰαίρι
λίγο ἁλάτι πού στέγνωσε στή γούβα ἑνός βράχου
λίγες βελόνες πεύϰου ὕστερα ἀπ’ τή βροχή
σϰόρπιες ϰαί ϰόϰϰινες σά χαλασμένα δίχτυα.

Δέν τά ϰαταλαβαίνω αὐτά τά πρόσωπα δέν τά ϰαταλαβαίνω
μιμοῦνται ϰάποτε τό θάνατο ϰι ἔπειτα ξανά
φέγγουν μέ μιά ζωή πυγολαμπίδας χαμηλή
μέ μιά προσπάθεια περιορωμένη ἀνέλπιδη
σφιγμένη ἀνάμεσα σέ δυό ρυτίδες
σέ δυό τραπεζάϰια ϰαφενείου ϰηλιδωμένα
σϰοτώνουνται τό ἕνα μέ τ’ ἄλλο λιγοστεύουν
ϰολλοῦν σά γραμματόσημα στά τζάμια
τά πρόσωπα τῆς ἄλλης φυλῆς.

Περπατήσαμε μαζί μοιραστήϰαμε τό ψωμί ϰαί τόν ὕπνο
δοϰιμάσαμε τήν ἴδια πίϰρα τοῦ ἀποχωρισμοῦ
χτίσαμε μέ τίς πέτρες πού εἴχαμε τά σπίτιοι μας
πήραμε τά ϰαράβια ξενιτευτήϰαμε γυρίσαμε
βρήϰαμε τίς γυναῖϰες μας νά περιμένουν
μᾶς γνώρισαν δύσϰολα, ϰανείς δέ μᾶς γνωρίζει.
Κι οἱ σύντροφοι φόρεσαν τ’ ἀγάλματα φόρεσαν τίς γυμνές
ἄδειες ϰαρέϰλες τοῦ φθινοπώρου, ϰι οἱ σύντροφοι
σϰοτώσανε τά πρόσωπά τους· δέν τά ϰαταλαβαίνω.
Μένει ἀϰόμα ἡ ϰίτρινη ἔρημο τό ϰαλοϰαίρι
ϰύματα τῆς ἄμμου φεύγοντας ὣς τόν τελευταῖο ϰύϰλο
ἕνας ρυθμός τυμπάνου ἀλύπητος ἀτέλειωτος
μάτια φλογισμένα βουλιάζοντας μέσα στόν ἤλιο
χέρια μέ φερσίματα πουλιῶν χαράζοντας τόν οὐρανό
χαιρετώντας στίχους νεϰρῶν σέ στάση προσοχῆς
χαμένα σ’ ἕνα σημεῖο πού δέν τ’ ὁρίζω ϰαί μέ ϰυβερνᾶ·
τά χέρια σου γγίζοντας τό ἐλεύθερο ϰῦμα.

Γιώργος Σεφέρης

Φοινόπωρο, 1936

da “Τετράδιο γυμνασμάτων”, 1940

Andrew Wyeth, Her Room (1963)

A occidente si mescola il mare a una catena di montagne.
Ci soffia da mancina lo scirocco e c’impazza,
questo vento che spoglia della carne le ossa.
Nostra casa fra i pini e le carrube.
Grandi finestre, grandi tavoli per scrivere
le lettere che già da tanti mesi
ti scriviamo e gettiamo
nella separazione per colmarla.

Astro dell’alba, tu chinavi gli occhi
ed erano le nostre ore piú dolci
dell’olio alla ferita, piú gioconde dell’acqua
fresca al palato, placide piú che l’ala del cigno.
Era la nostra vita nel tuo palmo.
Di là dal pane amaro dell’esilio
se ristiamo la notte dinanzi al muro bianco
la tua voce s’accosta, è una speranza
di fuoco. E ancora questo vento affila
sui nostri nervi un rasoio.

Ti scriviamo ciascuno le stesse
cose, ciascuno innanzi all’altro tace
rimirando per sé lo stesso mondo,
la luce e l’ombra sopra le montagne
e te.
Chi mai ci leverà dal cuore tanta pena?
Ieri sera, tempesta; oggi di nuovo
pesa il cielo infoscato. Ora i pensieri
come gli aghi di pino ieri nella tempesta
sulla porta di casa accolti e vani
innalzano un castello che dirupa.

Qui tra questi paesi decimati, su questo
promontorio sguernito allo scirocco
con la catena di montagne innanzi, che ti cela,
chi ci calcolerà l’impegno dell’oblio?
Chi accoglierà la nostra offerta, in questa fine d’autunno.

Giorgio Seferis

(Traduzione di Filippo Maria Pontani)

da LEGGENDA, dicembre 1933 – dicembre 1934

da “Giorgio Seferis, Poesie”, “Lo Specchio” Mondadori, 1963

∗∗∗

Ζ’

     Νοτιάς

Τό πέλαγο σμίγει ϰατά τή δύο-η μιά βουνοσειρά.
Ζερβά μοις ὁ νοτιάς φυσάει ϰαί μᾶς τρελαίνει,
αὐτός ὁ ἀγέρας πού γυμνώνει τά ϰόϰϰαλα ἀπ’ τή σάρϰα.
Τό σπίτι μας μέσα στά πεῦϰαι ϰαί στίς χοιρουντιές
Μεγάλα παράθυρα. Μεγάλα τραπέζια
γιά νά γράφουμε τά γράμματα πού σοῦ γράφουμε
τόσους μῆνες ϰαί τά ρίχνουμε
μέσα στόν ἀποχωρισμό γιοί νά γεμίσει.

Ἄστρο τῆς αὐγῆς, ὅταν χαμήλωνες τά μάτια
οἱ ὧρες μας εἶταν πιό γλυϰειές ἀπό τό λάδι
πάνω στήν πληγή, πιό πρόσχαρες ἀπό τό ϰρύο νερό
στόν οὖρανίσϰο, πιό γαλήνιες ἀπό τά φτερά τοῦ ϰύϰνου.
Κρατοῦσες τή ζωή μοις στήν ϰαλάμη σου.
’Ύστερα ἀπ’ τό πιϰρό ᾡωμί τῆς ξενιτειᾶς
τή νύχτοι ἄν μείνουμε μπροστά στόν ἄπρο τοĩχο
ἡ φωνή σου μᾶς πλησιάζει σάν ἔλπιοη φωτιόἱς
ϰαί πάλι αὐτός ὁ ἀγείρας ἀϰονίζει
πάνω στά νεῦρα μοις ἕνα ξυράφι.

Σοῦ γράφουμε ὁ ϰαθένας τά ἴδιοι πράματα
ϰαί σωπαίνει ὁ ϰαθένας μπρός στόν ἄλλον
ϰοιτάζοντας, ὁ ϰαθένας, τόν ἴδια ϰόσμο χωριστά
τό φῶς ϰαί τό σϰοτάδι σἰή βουνοσειρά
ϰι’ ἐσένα.
Ποιός θά σηϰώσει τή θλίψη τούτη ἀπ’ τήν ϰαρδιά μας;
Χτές βράδι μιά νεροποντή ϰαί σήμερα
βαραίνει πάλι ὁ σϰεπασμένος οὐρανός. Οἱ στοχασμοί μοις
σάν τίς πευϰοβελόνες τῆς χτεσινῆς νεροποντῆς
στήν πόρτα τοῦ ο-ιτιτιοῦ μας μαζεμένοι ϰι’ ἄχρηστοι
θέλουν νά χτίσουν ’έναν πύργο πού γϰρεμίζει,

Μέσα σέ τοῦτα τά χωριά τ’ ἀποδεϰατισμένα
πάνω α’ αὐτό τόν ϰάβο, ξέσϰεπο στό νοτιά
μέ τή βουνοσειρά μπροστά μας πού σέ ϰρύβει,
ποιός θοί μᾶς λογαριάσει τήν ἀπόφαση τῆς λησμονιᾶς;
Ποιός θᾶ. δεχτεῖ τήν προσφορά μοις, στό τέλος αὐτό τοῦ φθινοπωρου.

Γιώργος Σεφέρης

da “ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ”, Atene, 1935

Sergio Larrain, Italia, Sicilia, 1959

Il mare in fiore, i monti nella luna menomante
la grande rupe accanto ai fichi d’India e agli asfodeli
l’orcio che non voleva asciugarsi alla fine del giorno
e quel letto serrato là vicino ai cipressi e i tuoi capelli
d’oro, gli astri del Cigno e Aldebaran.

Ho serbato la mia vita, ho serbato la mia vita viaggiando
tra piante gialle nel rovescio della pioggia
su taciti versanti sovraccarichi delle foglie di faggio,
senza falò sul vertice. Fa sera.
Ho serbato la mia vita: sulla tua mano sinistra una linea,
sul tuo ginocchio un segno: ci saranno
sulla sabbia dell’altra estate, ci saranno
ancora, là dove soffiò la tramontana
mentre sento d’attorno al lago ghiaccio
questa lingua straniera.
Nulla chiedono i visi che vedo, né la donna
che incede curva col bambino al petto.
Salgo sui monti: valli annerite; la piana nevicata,
fino laggiú nevicata non chiede
nulla, né il tempo chiuso entro cappelle mute,
né le mani protese a cercare, o le strade.
Ho serbato la mia vita in un sussurro, dentro
l’illimitato silenzio
e non so piú parlare né pensare: sussurri
come il respiro del cipresso quella notte,
come la voce umana del mare notturno
fra i ciottoli, o il ricordo della tua voce che diceva «buona fortuna».
Chiudo gli occhi cercando il convegno segreto delle acque
sotto il ghiaccio, il sorriso del mare, i pozzi chiusi
palpando con le mie vene le vene che mi sfuggono,
dove mettono capo le ninfee e l’uomo che cammina
cieco sopra la neve del silenzio.
Ho serbato la mia vita, con lui, cercando l’acqua che ti sfiora:
gocce che cadono grevi sopra le foglie verdi, sul tuo viso
nel giardino deserto, sopra la vasca immota,
cogliendo un cigno morto nel bianco delle piume,
alberi vivi e i tuoi occhi sbarrati.

Questa strada non termina e non muta, anche se tenti
di rammentare gli anni d’infanzia, e chi partí
e chi sparí nel sonno, nelle tombe marine,
anche se brami di vedere i corpi amati reclinarsi
sotto le rame rigide dei platani, dove un raggio
nudo di sole s’è posato, e un cane
ha sobbalzato e un battito ha riscosso il tuo cuore,
questa strada non muta: ho serbato la mia vita.

                                                                                   La neve
e l’acqua ghiaccia al passo dei cavalli.

Giorgio Seferis

(Traduzione di Filippo Maria Pontani)

DA: QUADERNO D’ESERCIZI 1928-1937 

da “Giorgio Seferis, Poesie”, “Lo Specchio” Mondadori, 1963

∗∗∗

ΕΠΙΦΑΝΙΑ, 1937

Τ’ ἀνθισμένο πέλαγο ϰαί τά βουνά στή χάση τοῦ φεγγαριοῦ
ἡ μεγάλη πέτρα ϰοντά στίς ἀραποσυϰιές ϰαί τ’ ἀσφοδίλια
τό σταμνί πού δέν ἤθελε νά στερέψει, στό τέλος τῆς μέρας
ϰαί τό ϰλειστό ϰρεβάτι ϰοντά στά ϰυπαρίσσια ϰαί τά μαλλιά σου
χρυσά· τ’ ἄστρα τοῦ Κύϰνου ια’ ἐϰεῖνο τ’ ἄστρο ὁ Ἀλδεβαράν.

Κράτησα τή ζωή μου ϰράτησα τή ζωή μου ταξιδεύοντας
ἀνάμεσα στά ϰίτρινα δέντρα ϰατά τό πλάγιασμα τῆς βρῦχῆς
σέ σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες μέ τά φύλλα τῆς ὁξιᾶς,
ϰαμιά φωτιά στήν ϰορυφή τους· βραδιάζει.
Κράτησα τή ζωή μου· στ’ ἀριστερό σου χέρι μιά γραμμή
μιά χαραϰιά στό γόνατό σου, τάχα νά ὑπάρχουν
στήν ἄμμο τοῦ περασμένου ϰαλοϰαιριοῦ τάχα
νά μένουν ἐϰεῖ πού φύσηξε ὁ βοριάς ϰαθώς ἀϰούω
γύρω στήν παγωμένη λίμνη τήν ξένη φωνή.
Τά πρόσωπα πού βλέπω δέ ρωτοῦν μήτε ἡ γυναίϰα
περπατώντας σϰυφτή βυζαίνοντας τό παιδί της.
Ἀνεβαίνω τά βουνά· μελανιασμένες λαγϰαόιές· ὁ χιονισμένος
ϰάμπος, ὣς πέρα ὁ χιονισμένος ϰάμπος, τίποτε δέ ρωτοῦν
μήτε ὁ ϰαιρός ϰλειστός σέ βουβά ἐρμοϰλήσια μήτε
τά χέρια πού ἁπλώνουνται γιά νά γυρέψουν, ϰι’ οἱ δρόμοι.
Κράτησα τή ζωή μου ψιθυριστά μέσα στήν ἀπέραντη σιωπή
δέν ξέρω πιά νά μιλήσω μήτε νά συλλογιστῶ· ψίθυροι
σάν τήν ἀνάσα τοῦ ϰυπαρισσιοῦ τή νύχτα ἐϰείνη
σάν τήν ἀνθρώπινη φωνή τῆς νυχτερινῆς θάλασσας σ’ἐά χαλίϰια
σάν τήν ἀνάμνηση τῆς φωνῆς σου λέγοντας «εὐτυχία».
Κλείνω τά μάτια γυρεύοντας τό μυστιϰό συναπάντημα τῶν νερῶν
ϰάτω ἀπ’ τόν πάγο τό χαμογέλιο τῆς θάλασσας τά ϰλειστά πηγάόια
ψηλαφώντας μέ τίς διϰές μου φλέβες τίς φλέβες ἐϰεῖνες πού μοῦ ξεφεύγουν
ἐϰεῖ πού τελειώνουν τά νερολούλουδα ϰιῖ αὐτός ὁ ἄνθρωπος
πού βηματίζει τυφλός πάνω στό χιόνι τῆς σιωπῆς.
Κράτησα τή ζωή μου, μαζί του, γυρεύοντας τό νερό πού σ’ ἀγγίζει
στάλες βαρειές πάνω στά πράσινα φύλλα, στό πρόσωπό σου
μέσα στόν ἄδεια ϰῆπο, στάλες στήν ἀϰίνητη ὃεξαμενή
βρίσϰοντας ἕναν ϰύϰνο νεϰρό μέσα στά ϰάτασπρα φτερά του,
δέντρα ζωντανά ϰαί τά μάτια σου προσηλωμένα.

Ὁ δρόμος αὐτός δέν τελειώνει δέν ἔχει ἀλλαγή, ὅσο γυρεύεις
νά θυμηθεῖς τά παιδιϰά σου χρόνια, ἐϰείνους πού ἔφυγαν
ἐϰείνους
πού χάθηϰαν μέσα στόν ὕπνο τούς πελαγίσιους τάφους,
ὅσο ζητᾶς τά σώματα πού ἀγάπησες νά σϰύψουν
ϰάτω ἀπό τά σϰληρά ϰλωνάρια τῶν πλατάνων ἐϰεῖ
πού στάθηϰε μιά ἀχτίδα τοῦ ἥλιου γυμνωμένη
ϰαί σϰίρτησε ἕνας σϰύλος ϰαί φτεροϰόπησεή ϰαρόιά σου,
ὁ δρόμος ὃέν ἔχει ἀλλαγή· ϰράτησα τή ζωή μου.

                                                                                Τό χιόνι
ϰαί τό νερό παγωμένο στά πατήματα τῶν ἀλόγων.

Γιώργος Σεφέρης

da “Τετράδιο γυμνασμάτων”, 1940

Foto di Herbert List

A Nanis Patiaghiotòpulos

Ma bisogna pensare a come andiamo avanti:
ché sentire non basta, né pensare né muoversi
né rischiare alla vecchia feritoia,
quando l’olio bollente e il piombo fuso
rigano la muraglia.

Ma bisogna pensare dove andiamo,
non come vuole il nostro dolore, i nostri figli
affamati, lo iato d’un appello di compagni
dall’altra riva,
né secondo il bisbiglio della luce
illividita nell’ospedaletto,
il barbaglio di clinica
al capezzale di quel giovine operato
a mezzogiorno,
ma in qualche altra maniera. Io vorrei dire come
il lungo fiume che nasce
dai grandi laghi chiusi in fondo all’Africa
(divinità, una volta, e poi via, donatore,
giudice, delta)
sempre da sé diverso, come gli antichi dotti
insegnavano, eppure
eguale corpo sempre, letto eguale, eguale Segno,
orientamento eguale.

Voglio solo parlare semplicemente: chiedo questa grazia.
Anche il canto l’abbiamo caricato di tante
musiche, che annega a poco a poco,
e l’arte nostra tanto decorata, che il volto
n’è roso dagli orpelli.
Ora è tempo di dire le nostre poche sillabe,
perché domani l’anima fa vela.

La sofferenza è umana, ma non siamo
uomini solo per soffrire.
Perciò medito tanto, questi giorni, il grande fiume,
questo senso che incede fra erbe e macchie grame
e animali che pascono e si dissetano
e uomini che seminano e mietono
e grandi tombe e piccoli abituri di morti.
Questa corrente va per la sua strada. Non diversa
dal sangue umano
e dagli occhi degli uomini che fissano lontano
senza paura in cuore,
senza trasalimenti quotidiani per piccole faccende
o – sia pure – per grandi,
che fissano lontano come il viandante avvezzo
a misurare la sua via con gli astri,
non come noi che l’altro giorno guardavamo
il giardinetto chiuso nella casa araba addormentata,
dietro le grate, il giardinetto fresco
cangiare forma, farsi grande farsi piccolo.
Cangiavamo, a misura dello sguardo,
anche noi la figura della nostra
brama, del nostro cuore,
nello stillare del meriggio, noi, docile pasta
d’un mondo che c’incalza e che ci plasma,
impigliati alle reti sfarzose d’una vita
ch’era giusta e s’è fatta polvere ed è colata
a picco nella rena,
lasciandosi dietro soltanto
l’indefinito dondolio d’un’alta
palma, che ci ha stordito.

Giorgio Seferis

Il Cairo, 20 giugno 1942

(Traduzione di Filippo Maria Pontani)

(da Giornale di bordo II, 1944)

da “Giorgio Seferis, Poesie”, “Lo Specchio” Mondadori, 1963

∗∗∗

ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ

Στό Νάνη Παναγιωτόπουλο

Κι’ ὅμως πρέπει νά λογαριάσουμε πῶς πρυχωροῦμε,
Νά αἰσθάνεσαι δέ φτάνει μήτε νά σϰέπτεσοιι μήτε νά ϰινεῖσαι
μήτε νά ϰινδυνεύει τό σῶμα σου στήν παλιά πολεμίστρα,
ὅταν τό λάδι ζεματιστό ϰαί τό λειωμένο μολύβι αὐλαϰώνουνε τά τειχιά.

Κι’ ὅμως πρέπει νά λογαριάσουμε ϰατά ποῦ προχωροῦμε,
ὅχι ϰαθώς ὁ πόνος μοις τό θέλει ϰαί τά πεινϰσμένα παιδιά μοις
ϰαί τό χάσμα τῆς πρόσϰλησης τῶν συντρόφων ἀπό τό ν ἀντίπερα γιαλό·
μήτε ϰαθώς τό ψιθυρίζει τό μελανιασμένο φῶς στό πρόχειρο νοσοϰομεῖο,
τό φαρμακευτικό λαμπύρισμα στό προσκέφαλο τοῦ παλικαριοῦ ποέ χειρουργήθηκε τό μεσημέρι·
ἀλλά μέ κάποιον ἄλλο τρόπο, μπορεῖ νά θέλω νά πῶ καθώς
τό μαϰρύ ποτάμι πού βγαίνει ἀπό τίς μεγάλες λίμνες τίς ϰλειστές βαθιά στήν Ἀφριϰή
ϰαί εἴτανε ϰάποτε θεός ϰι’ ἔπειτα γένηϰε δρόμος ϰαί δωρητής ϰαί διϰαστής ϰαί δέλτα·
πού δέν εἶναι ποτές του τό ἴδιο, ϰατά πού δίδασϰαν οἱ παλαιοί γραμματισμένοι,
ϰι’ ὡστόσο μένει πάντα τό ἴδιο σῶμα, τό ἴδω στρῶμα, ϰαί τό ἴδιο Σημεῖο,
ὁ ἴδιος προσανατολισμός.

Δέ θέλω τίποτε ἄλλο παρά νά μιλήσω ἁπά νά μοῦ δοθεῖ ἐτούτη ἡ χάρη.
Γιατί ϰαί τό τραγούδι τό ῳορτώσαμε μέ τόσες μουσιϰές πού σιγά-σιγά βουλιάζει
ϰαί τήν τέχνη μας τή στολίσαμε τόσο πολύ πού φαγώθηϰε
ἀπό τά μαλάματα τό πρόσωπά της
ϰι’ εἶναι ϰαιρός νά ποῦμε τά λιγοστά μας λόγια γιατί ἡ ψυχή μας αὔριο ϰάνει πανιά.

Ἂν εἶναι ἀνθρώπινος ὁ πόνος ὃέν εἴμαστε ἄνθρωποι μόνο γιά νά πονοῦμε
γι’ αὐτό συλλογίζομαι τόσο πολύ, τοῦτες τίς μέρες, τό μεγάλο ποτάμι
αὐτό τό νόημα πού προχωρεῖ ἀνάμεσα σέ βότανα ϰαί σέ χόρτα
ϰαί ζωντανά πού βόσϰουν ϰαί ξεό ιψοῦν ια’ ἀνθρώπους πού σπέρνουν ϰαί πού θερίζουν
ϰαί σέ μεγάλους τάφους ἀϰόμη ϰαί μιϰρές ϰατοιϰίες τῶν νεϰρῷν.
Αὐτό τό ρέμα πού τραβάει τό δρόμο του ϰαί πού δέν εἶναι τόσο διαφορετιϰό ἀπό τό αἷμα τῶν ἀνθρώπων
ϰι’ ἀπό τά μάτια τῶν ἀνθρώπων ὅταν ϰοιτάζουν ἴσια-πέρα χωρίς τό φόβο μές στήν ϰαρδιά τους,
χωρίς τήν ϰαθημερινή τρεμούλα γιά τά μιϰροπράματα ἢ ἔστω ϰαί γιά τά μεγάλα·
ὅταν ϰοιτάζουν ἴσια-πέρα ϰαθώς ὁ στρατοϰόπος πού συνήθισε ν’ ἀναμετρᾶ τό δρόμο του μέ τ’ ἄστρα,
ὄχι ὅπως ἐμεῖς, τήν ἄλλη μέρα, ϰοιτάζοντας τό ϰλειστό περιβόλι στό ϰοιμισμένο ἀράπιϰο σπίτι,
πίσω ἀπό τά ϰαφασωτά, τό δροσερό περιβολάϰι ν’ ἀλλάζεμ
σχῆμα, νά μεγαλώνει ϰαί νᾶ μιϰραίνει·
ἀλλάζοντας ϰαθώς ϰοιτάζαμε, ϰι’ ἐμεῖς, τό σχῆμα τοῦ πόθου μας ϰαί τῆς ϰαρδιᾶς μοις,
στή στάλα τοῦ μεσημεριοῦ, ἐμεῖς τό ὑπομονετιϰό ζυμάρι ἑνός ϰόσμου πού μᾶς διώχνει ϰαί πού μᾶς πλάθει,
πιασμένοι στά πλουμισμένα δίχτυα μιᾶς ζωῆς πού εἴτανε σωστή ϰι’ ἕγινε σϰόνη ϰαί βούλιαξε μέσα στήν ἄμμο
ἀφήνοντας πίσω της μονάχα ἐϰεῖνο τό ἀπροσδιόριστο λίϰνισμα πού μᾶς ζάλισε μιᾶς ἀψηλῆς φοινιϰιᾶς.

Γιώργος Σεφέρης

Κάῖρο, 20 Ἰουνίου 1942

da “ Ἡμερολόγιο ϰαταστρώματος, Β’”, 1944