Foto di Jennifer B Hudson

Senza mai saperlo, pianse,
forse perché doveva piangere,
forse perché le sciagure càpitano

Il vespero stasera è come un sogno
e la valle, stasera, una magia.
Non piove piú. Sfinita, la fanciulla
si distende sul prato zuppo d’acqua.

Come ciliegie s’aprono le labbra:
e al suo respiro cosí fondo e pieno
sopra il suo petto sale e scende e sale
la piú robusta rosa dall’aprile.

Dalle nuvole sfuggono dei raggi,
nei suoi occhi si celano; la bagnano
da un limone due gocce di rugiada,

diventano diamanti sulla guancia:
sembrano la sua lacrima che corra
mentre sorride dirimpetto al sole.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Il dolore dell’uomo e delle cose, 1919: Il dolore dell’uomo)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Χαμόγελο

Χωρίς νά τό μάθει ποτέ, ἐδάόρυσε,
ἴσως γιατί ἔ π ρ ε π ε νά δαόρύσει,
ἴσως γιατί οἱ συφορές ἔρ χ ο ν τ α ι.

Ἀπόψε εἶναι σάν ὄνειρο τό ὃείλι·
ἀπόψε ἡ λαγϰαδιά στά μάγια μένει.
Δέ βρέχει πιά. Κ’ ἡ ϰόρη ἀποσταμένη
στό μουσϰεμένο ξάπλωσε τριφύλλι.

Σά δυό όεράσια χώρισαν τά χείλη·
ϰ’ ἕτσι βαθιά, γιομάτα ὡς ἀνασαίνει,
στό στῆθος της ἀνεβοϰατεβαίνει
τό πλέον ἁδρό τριαντάφυλλο τ’ Ἀπρίλη.
 
Ξεφεύγουνε ἀπ’ τό σύννεφον ἀχτίδες
ϰαί ϰρύβονται στά μάτια της· τή βρέχει
μιά λεμονιά μέ δυό δροσοσταλίδες

πού στάθηϰαν στό μάγουλο διαμάντια
ϰαί πού θαρρεῖς τό δάϰρυ της πώς τρέχει
ϰαθώς χαμογελάει στόν ἥλιο ἀγνάντια.

Κώστας Καρυωτάϰης

da “Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου ϰαί τῶν πραμάτων”, 1919: ‘Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου’

Kostas G. Kariotakis

Ci sono uomini che la sventura
ce l’hanno dentro

Manine che tenendo rose in pugno,
e calde della voluttà dei baci,
manine che tenendo rose in pugno
ai battenti bussaste delle morti;

occhietti miei assetati di qualcosa
che bicchieri assetati rimaneste,
occhietti miei assetati di qualcosa
che rimaneste poi finestre chiuse;

labbra che tanto da dire avevate,
e la parola vi scelse per tomba,
labbra che tanto da dire avevate,
e non diceste la pena che scrivo;

occhi, manine, labbra, raccontatemi
il dolore d’un luogo, d’un momento,
occhi, manine, labbra, raccontatemi
il Dolore dell’Uomo e delle Cose. 

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Il dolore dell’uomo e delle cose, 1919: Il dolore dell’uomo)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Θάνατοι

Εἶναι ἄνθρωποι πού τήν ϰαϰή ὥρα
τήν ἔχουν μέσα τους.

Χεράϰια πού ϰρατὼντας τά τριαντάφυλλα
ϰι ἀπ’ τή χαρά ζεστά τῶν φιλημάτων,
χεράϰια πού ϰρατώντας τά τριαντάφυλλα
χτυπήσατε τίς πόρτες τῶν Θανάτων·

ματάϰια μου πού ϰάτι τό ἐδιψάσατε
ϰαί ὃιψασμένα ἐμείνατε ποτήρια,
ματάϰια μου πού ϰάτι τό ἐδιψάσατε
ϰ’ ἐμείνατε Κλεισμένα παραθύρια·

ὦ, πού ’χατε πολλά νά εἰπεῖτε, στόματα,
ϰι ὁ λόγος σᾶς ἐδιάλεξε γιά τάφο,
ὦ, πού ’χατε πολλά νά εἰπεῖτε, στό ματα,
ϰαί τόν ϰαημό ὃέν εἴπατε πού γράφω·

μάτια, χεράϰια, στόματα, ἱστορῆστε μου
τόν πόνο ϰάποιας ὥρας, ϰάποιου τόπου,
μάτια, χεράϰια, στόματα, ἱστορῆστε μου
τόν Πόνο τῶν Πραμάτων ϰαι τοῦ Ἀνθρώπου.

Κώστας Καρυωτάϰης

Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου ϰαί τῶν πραμάτων, 1919: ‘Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Irving Penn, Musical Instruments, Italy, 1948

Noi siamo cetre un poco sgangherate.
Il vento, quando passa sulle corde,
come catene sospese, risveglia
dei versi, dei rumori dissonanti.

Noi siamo antenne un poco singolari.
Come dita s’innalzano nel caos,
in cima ad esse echeggia l’infinito,
ma ben presto cadranno giú, spezzate.

Noi siamo sensazioni un po’ disperse
senza speranza di concentrazione.
Nei nostri nervi tutto si confonde.

Ci duole il corpo, duole la memoria.
Ci scacciano le cose, e la poesia
è il rifugio che sempre piú invidiamo.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Elegie e satire, 1927: Elegie, seconda serie)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

[Εἴμαστε ϰάτι…]

Εἶμαστε ϰάτι ξῑχαρβαλωμένες
ϰιθάρες. Ὁ ἄνεμος, ὅταν περνάει,
στίχους, ἤχους παράφωνους ξυπνάει
στίς χορδές πού ϰρέμονται σάν ϰαδένες.

Εἴμαστε ϰάτι ἀπίστευτες ἀντένεις.
Ὑψώνονται σά δάχτυλα στά χάη,
στήν ϰορυφή τους τ’ ἄπειρο ἀντηχάει,
μά γρήγορα θά πέσουνε σπασμένες.

Εἴμαστε ϰάτι διάχυτες αἰσθήσεις,
χωρίς ἐλπίδα νά συγϰεντρωθοῦμε.
Στά νεῦρα μας μπερδεύεται ὅλη ἡ φύσις.

Στό σῶμα, στήν ἐνθύμηση πονοῦμε.
Μᾶς διώχνουνε τά πράγματα, ϰ’ ἡ ποίησις
εἶναι τό ϰαταφύγιο πού φθονοῦμε.

Κώστας Καρυωτάϰης

Ἐλεγεῖα ϰαί σάτιρες, 1927: Ἕλεγεῖα – δεύτερη σειρά’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Foto di Gerard Laurenceau

Sono miei figli, i Versi, del mio sangue.
Parlano, ma do loro le parole
come fossero pezzi del mio cuore
o lacrime sgorgate dai miei occhi.

Con un sorriso amaro vanno in giro,
perché insisto a dipingere la vita.
Li rivesto di sole e giorno e sole,
che cingeranno quando annotterò.

Signoreggiano in cielo e sulla terra.
Ma si chiedono cosa ancora manchi
per vincere stanchezza e noia, figli
che per madre conobbero la Pena.

Invano spargo il riso del motivo
piú tenero, o del flauto la passione:
sono per loro un re inesperto, che
ha perduto l’affetto del suo popolo.

E languono, si spengono, e giammai
non smettono di piangere pian piano.
Mentre passi, o Mortale, guarda altrove:
o Lete, qua la nave tua, che sàlpino.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Nepenti, 1921: Dèi feriti)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

vv. 15-16: possibile allusione al “re di un paese piovoso / ricco ma senza forza, giovane ma vecchissimo” di Ch. Baudelaire, I fiori del male, “Spleen” (vv. 1-2), poesia che Kariotakis tradusse in Elegie e Satire.

∗∗∗

Οἱ τίχοισι μου

Διϰά μου οἱ Στίχοι, ἀπ’ τό αἷμα μου, παιδιά.
Μιλοῦνε, μά τά λόγια σάν ϰομμάτια
τά δίνω ἀπό τήν ἴδια μου ϰαρδιά,
σά δάϰρυα τούς τά δίνω ἀπό τά μάτια.

Πηγαίνουν μέ χαμόγελο πιϰρό,
ἀφοῦ τή ζωήν ἀνιστορίζω τόσο.
Ἥλιο Καί μέρα ϰαί ἥλιῡ τούς φορῶ,
ζώνη νάν τά ’χουν ὅταν θά νυχτώσω.

Τόν οὐρανόν ὁρίζουνε, τή γῆ.
Ὅμως ρωτιοῦνται ἀϰόμα σάν τί λείπει
ϰαί πλήττουνε ϰαί λιώνουν πάντα οἱ γιοί
μητέρα πού γνωρίσανε τή Λύπη.

Τό γέλιο τοῦ ἁπαλότερου σϰοποῦ,
τό πάθος μάταια χύνω τοῦ φλαούτου·
εἷμαι μι ’ αὐτούς ἀνίδεος ρήγας πού
ἔχασε τήν ἀγάπη τοῦ λαοῦ του.

Καί ρεύουνε ϰαί σβήνουν ϰαί ποτέ
δέν παύουνε σιγά σῖγά νά ϰλαῖνε.
Ἀλλοῦ ϰοιτώντας διάβαινε, Θνητέ·
Λήθη, τό πλοῖο σου φέρε μου νά πλένε.

Κώστας Καρυωτάκης 

da “Nηπενθῆ”, 1921, in “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Foto di Tina Fersino

Questa sera la luna dentro il mare
cadrà come una perla pesantissima.
E giocherà sopra di me la folle,
la folle luna.

Si frangerà l’onda color rubino
sui miei piedi spargendo mille stelle.
Le mie mani saranno diventate
due colombelle:

e saliranno – due uccelli d’argento –
a riempirsi di luna – come coppe –
e di luna le spalle ed i capelli
m’irroreranno.

Il mare è un oro fuso. Metterò
in una barca il mio sogno affinché
veleggi. Chiara, diamantina ghiaia
calpesterò.

Quando la luce l’attraverserà
sarà perla pesante il mio cuore.
E riderò. E piangerò… Ma guarda, ecco,
ecco la luna!

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Nepenti, 1921: L’ombra delle ore)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Τό φεγγαράϰι ἀπόψε…

Τό φεγγαράϰαι ἀπόψε στό γιαλό
θά πέσει, ἕνα. βαρύ μαργαριτάρι.
Κι ἀπάνω μου θά παίζει τό τρελό
τρελό φεγγάρι.

Ὅλο θά σπάει τό ϰύμα ρουμπινί
στά πόδια μου σϰορπίζοντας ἀστέρια.
Οἱ παλάμες μου θά ’χουνε γενεῖ
δυό περιστέρια·

θ’ ἀνεβοῦν – ἀσημένια δυό πουλιά –,
μέ φεγγάρι – δυό ϰοῦπες – θά γεμίζουν,
μέ φεγγάρι τούς ὤμους, τά μαλλιά
θά μοῦ ραντίζουν.

Τό πέλαγο χρυσάφι ἀναλυτό.
Θά βάλω τ’ ὄνειρό μου σέ ϰααΐϰι
ν’ ἀρμενίσει. Διαμάντι θά πατῶ
λαμπρό χαλίϰαι.

Τό γύρω φῶς ὡς θάν τή διαπερνᾶ,
ἡ ϰαρδιά μου βαρύ μαργαριτάρι.
Καί θά γελῶ. Καί θέ νά ϰαλαίω… Καί νά,
νά τό φεγγάρι!

Κώστας Καρυωτάϰης

Nηπενθῆ, 1921: ‘Ἡ σϰιά τῶν ὡρῶν’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992