Foto di Anja Bührer

Va’ via, lasciami solo, vedo che sta crescendo
la notte in cielo, e il caos diventa piú profondo.
Tra poco del dolore neanche il ricordo resta, e io sono
un fiore che nella tua mano perde petali e muore.

Va’ via, come andarono gli anni quando un’unica tua
parola nella vita era per me come un peana.
Le mie labbra hanno sete del bacio della madre,
di madre terra, e al riso dei secoli si schiudono.

Va’ via, il mio cuore brama la quiete senza fine!
Persino il tuo respiro increspa le acque nere
di Stige, che mi portano, naufrago come sono,
laggiú nell’assoluto Nulla, nell’Infinito.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Elegie e satire, 1927: Elegie, prima serie)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

v. 4: cfr. Nepenti, “Ora che né l’amore” vv.27-28.
v. 12: per il significato dell’accostamento di Nulla e Infinito in Kariotakis, che qui è esplicitato nella maniera piú chiara di tutta la sua poesia, cfr. la nota introduttiva a Elegie e Satire. (Filippomaria Pontani)

∗∗∗

Φύγε, ἡ Καρδιά μου νοσταλγεῖ…

Φύγε ϰι ἄσε με μοναχό, πού βλέπω νά πληθαίνει
ἀπάνω ἡ νύχτα, ϰαί βαθιά νά γίνονται τά χάη.
Οὔτε τοῦ πόνου ἡ θύμηση σέ λίγο πιά δέ μένει,
ϰ’ εἶμαι ἄνθος πού φυλλοροεῖ στό χέρι σου ϰαί πάει.

Φύγε ϰαθώς τά χρόνια ϰεῖνα ἐφύγανε, πού μόνον
μιά λέξη σου ἦταν, στή ζωή, γιά μένα σάν παιάνας.
Τώρα τά χείλη μου διψοῦν τό φίλημα τῆς μάνας,
τῆς μάνας γῆς, ϰαί ἀνοίγοντας στό γέλιο τῶν αἰώνων.

Φύγε, ἡ ϰαρδιά μου νοσταλγεῖ τήν ἄπειρη γαλήνη!
Ταράζει ϰαί ἡ ἀνάσα σου τά μαῦρα της Στυγός
νερά, πού μέ πηγαίνουν, ὅπως εἶμαι ναυαγός,
ἐϰεῖ, στό ἀπόλυτο Μηδέν, στήν Ἀπεραντοσύνη.

Κώστας Καρυωτάϰης

Ἐλεγεῖα ϰαί σάτιρες, 1927: Ἕλεγεῖα – πρώτη σειρά’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Foto di Jennifer B Hudson

Senza mai saperlo, pianse,
forse perché doveva piangere,
forse perché le sciagure càpitano

Il vespero stasera è come un sogno
e la valle, stasera, una magia.
Non piove piú. Sfinita, la fanciulla
si distende sul prato zuppo d’acqua.

Come ciliegie s’aprono le labbra:
e al suo respiro cosí fondo e pieno
sopra il suo petto sale e scende e sale
la piú robusta rosa dall’aprile.

Dalle nuvole sfuggono dei raggi,
nei suoi occhi si celano; la bagnano
da un limone due gocce di rugiada,

diventano diamanti sulla guancia:
sembrano la sua lacrima che corra
mentre sorride dirimpetto al sole.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Il dolore dell’uomo e delle cose, 1919: Il dolore dell’uomo)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Χαμόγελο

Χωρίς νά τό μάθει ποτέ, ἐδάόρυσε,
ἴσως γιατί ἔ π ρ ε π ε νά δαόρύσει,
ἴσως γιατί οἱ συφορές ἔρ χ ο ν τ α ι.

Ἀπόψε εἶναι σάν ὄνειρο τό ὃείλι·
ἀπόψε ἡ λαγϰαδιά στά μάγια μένει.
Δέ βρέχει πιά. Κ’ ἡ ϰόρη ἀποσταμένη
στό μουσϰεμένο ξάπλωσε τριφύλλι.

Σά δυό όεράσια χώρισαν τά χείλη·
ϰ’ ἕτσι βαθιά, γιομάτα ὡς ἀνασαίνει,
στό στῆθος της ἀνεβοϰατεβαίνει
τό πλέον ἁδρό τριαντάφυλλο τ’ Ἀπρίλη.
 
Ξεφεύγουνε ἀπ’ τό σύννεφον ἀχτίδες
ϰαί ϰρύβονται στά μάτια της· τή βρέχει
μιά λεμονιά μέ δυό δροσοσταλίδες

πού στάθηϰαν στό μάγουλο διαμάντια
ϰαί πού θαρρεῖς τό δάϰρυ της πώς τρέχει
ϰαθώς χαμογελάει στόν ἥλιο ἀγνάντια.

Κώστας Καρυωτάϰης

da “Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου ϰαί τῶν πραμάτων”, 1919: ‘Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου’

Foto di Jonas Hafner

E cosi vanno e nell’andare muoiono

Dico le vite donate alla luce
d’un amore sereno – mentre scorrono
come ruscelli, la chiudono in sé
per sempre e indivisibilmente, quasi
come il cielo risplende dentro i fiumi,
o come i soli dentro i cieli scorrono.
Dico le vite donate alla luce…

Dico le vite piccole sospese
alle labbra vermiglie d’una donna,
come appesi, da fuori, alle iconòstasi
stanno gli ex voto e i cuori inargentati:
vite cosí umili, cosí fedeli
alle dilette labbra d’una donna.
Dico le vite piccole sospese…

Che nessuno mai nota né sospetta
mentre seguono senza dire verbo
ed oscure e straniere e tristi, il passo,
l’idea di una bellissima (ma lei
non le ha notate); poi, distese a terra,
si spegneranno, senza dire verbo.
Che nessuno mai nota né sospetta…

Passate via fra dubbi e opacità,
come stelle di un’ora mattutina,
di tra i pensieri d’una passeggera
che, per correre allegra, non ha visto
le vite che si spengono in silenzio
come anima di lume mattutino.
Passate via fra dubbi e opacità…

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Il dolore dell’uomo e delle cose, 1919: Il dolore dell’uomo)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Ζωές

Κι ἒ τσι πᾶνε ϰαί σβήνουνε ὅπως πᾶν

Λέω τίς ζωές πού δόθηϰαν στό φῶς
ἀγάπης γαλήνης, ϰι ἐνῶ ϰυλοῦν
σάν ποταμάϰια, ἐντός τους τό σφαλοῦν
αἰώνια Κι ἀζεχώριστα, Καθώς
μές στά ποτάμια φέγγει ὁ οὐρανός,
ϰαθώς σῖούς οὐρανούς ἣλιοι ϰυλωῦν.
Λέω τις ζωές πού δόθηϰαν στό φῶς…

Λέω τίς ζωοῦλες πού ’ναι ϰρεμαστές,
ἀπ’ τά ρουμπίνιυια χείλη γυναιϰός
ὡς ϰρέμανται στά εἰϰονοστάσια ἐμπρός
τά τάματα, οἱ ϰαρδιές ἀσημωτές,
ϰι εἶναι ὅμοια ταπεινές, ὃμοια πιστές
στ’ ἀγαπημένα χείλη γυναιϰός.
Λέω τίς ζωοῡλες πού ‘ναι ϰρεμαστέςι…

Πού δέν τίς ὑποψιάζεται ϰανείς,
ἒτσι ὅπως ἀϰλουθᾶνε σιωπηλές
ϰαί σϰοτεινές ϰαί ξένες ϰαί θλιβές
τό βῆμα, τήν ἰδέα μιᾶς λυγερῆς
(ϰι αὐτή δέν ὑποψιάστη), πού στή γῆς
θά γείρουνε, θά σβήσουν σιωπηλές.
Παύ δέν τίς ὑποψιύιζεται ϰανείς…

Πού ὃιάβηϰαν ἀμφίβολα, θαμπά
σάν ἄστρα ϰάποιας ὥρας αὐγινῆς,
ἀπό τή σϰέψη μιᾶς περαστιϰῆς
πού, γιά νά τρέχει τόσο χαρωπά,
δέν εἶδε τίς ζωές πού σβηοῦν σιγά
σάν τήν ψυχή ϰαντήλας αὐγινῆς.
Πού διάβηϰαν ἀμφίβολα, θαμπά…

Κώστας Καρυωτάϰης

Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου ϰαί τῶν πραμάτων”, 1919: ‘Ὁ πóνoς τoῦ ἀνθρώπου’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Foto di Tina Fersino

Questa sera la luna dentro il mare
cadrà come una perla pesantissima.
E giocherà sopra di me la folle,
la folle luna.

Si frangerà l’onda color rubino
sui miei piedi spargendo mille stelle.
Le mie mani saranno diventate
due colombelle:

e saliranno – due uccelli d’argento –
a riempirsi di luna – come coppe –
e di luna le spalle ed i capelli
m’irroreranno.

Il mare è un oro fuso. Metterò
in una barca il mio sogno affinché
veleggi. Chiara, diamantina ghiaia
calpesterò.

Quando la luce l’attraverserà
sarà perla pesante il mio cuore.
E riderò. E piangerò… Ma guarda, ecco,
ecco la luna!

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Nepenti, 1921: L’ombra delle ore)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Τό φεγγαράϰι ἀπόψε…

Τό φεγγαράϰαι ἀπόψε στό γιαλό
θά πέσει, ἕνα. βαρύ μαργαριτάρι.
Κι ἀπάνω μου θά παίζει τό τρελό
τρελό φεγγάρι.

Ὅλο θά σπάει τό ϰύμα ρουμπινί
στά πόδια μου σϰορπίζοντας ἀστέρια.
Οἱ παλάμες μου θά ’χουνε γενεῖ
δυό περιστέρια·

θ’ ἀνεβοῦν – ἀσημένια δυό πουλιά –,
μέ φεγγάρι – δυό ϰοῦπες – θά γεμίζουν,
μέ φεγγάρι τούς ὤμους, τά μαλλιά
θά μοῦ ραντίζουν.

Τό πέλαγο χρυσάφι ἀναλυτό.
Θά βάλω τ’ ὄνειρό μου σέ ϰααΐϰι
ν’ ἀρμενίσει. Διαμάντι θά πατῶ
λαμπρό χαλίϰαι.

Τό γύρω φῶς ὡς θάν τή διαπερνᾶ,
ἡ ϰαρδιά μου βαρύ μαργαριτάρι.
Καί θά γελῶ. Καί θέ νά ϰαλαίω… Καί νά,
νά τό φεγγάρι!

Κώστας Καρυωτάϰης

Nηπενθῆ, 1921: ‘Ἡ σϰιά τῶν ὡρῶν’

da “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992

Foto di Gerard Laurenceau

Sono miei figli, i Versi, del mio sangue.
Parlano, ma do loro le parole
come fossero pezzi del mio cuore
o lacrime sgorgate dai miei occhi.

Con un sorriso amaro vanno in giro,
perché insisto a dipingere la vita.
Li rivesto di sole e giorno e sole,
che cingeranno quando annotterò.

Signoreggiano in cielo e sulla terra.
Ma si chiedono cosa ancora manchi
per vincere stanchezza e noia, figli
che per madre conobbero la Pena.

Invano spargo il riso del motivo
piú tenero, o del flauto la passione:
sono per loro un re inesperto, che
ha perduto l’affetto del suo popolo.

E languono, si spengono, e giammai
non smettono di piangere pian piano.
Mentre passi, o Mortale, guarda altrove:
o Lete, qua la nave tua, che sàlpino.

Kostas G. Kariotakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Nepenti, 1921: Dèi feriti)

da “L’ombra delle ore”, Crocetti Editore, 2004

vv. 15-16: possibile allusione al “re di un paese piovoso / ricco ma senza forza, giovane ma vecchissimo” di Ch. Baudelaire, I fiori del male, “Spleen” (vv. 1-2), poesia che Kariotakis tradusse in Elegie e Satire.

∗∗∗

Οἱ τίχοισι μου

Διϰά μου οἱ Στίχοι, ἀπ’ τό αἷμα μου, παιδιά.
Μιλοῦνε, μά τά λόγια σάν ϰομμάτια
τά δίνω ἀπό τήν ἴδια μου ϰαρδιά,
σά δάϰρυα τούς τά δίνω ἀπό τά μάτια.

Πηγαίνουν μέ χαμόγελο πιϰρό,
ἀφοῦ τή ζωήν ἀνιστορίζω τόσο.
Ἥλιο Καί μέρα ϰαί ἥλιῡ τούς φορῶ,
ζώνη νάν τά ’χουν ὅταν θά νυχτώσω.

Τόν οὐρανόν ὁρίζουνε, τή γῆ.
Ὅμως ρωτιοῦνται ἀϰόμα σάν τί λείπει
ϰαί πλήττουνε ϰαί λιώνουν πάντα οἱ γιοί
μητέρα πού γνωρίσανε τή Λύπη.

Τό γέλιο τοῦ ἁπαλότερου σϰοποῦ,
τό πάθος μάταια χύνω τοῦ φλαούτου·
εἷμαι μι ’ αὐτούς ἀνίδεος ρήγας πού
ἔχασε τήν ἀγάπη τοῦ λαοῦ του.

Καί ρεύουνε ϰαί σβήνουν ϰαί ποτέ
δέν παύουνε σιγά σῖγά νά ϰλαῖνε.
Ἀλλοῦ ϰοιτώντας διάβαινε, Θνητέ·
Λήθη, τό πλοῖο σου φέρε μου νά πλένε.

Κώστας Καρυωτάκης 

da “Nηπενθῆ”, 1921, in “Τά ποιήματα (1913-1928)”, a cura di G. Savvidis, Νεφέλη, Athens, 1992