Foto di David Hamilton

Oliveti e vigne lontano fino al mare
Rosse barche da pesca più lontano fino al ricordo
Elitre dorate d’agosto nel sonno meridiano
Con alghe o conchiglie. E quella barca
Appena varata, verde, che nella pace delle acque del golfo ancora legge «Dio provvede»

Sono passati gli anni foglie e ciottoli
Mi ricordo di ragazzi, marinai che partivano
Tingendo le vele come il loro cuore
Cantavano i quattro punti dell’orizzonte
E portavano tramontane dipinte dentro il petto.

Cosa cercavo quando sei giunta con i colori del sole all’alba
Con l’età del mare negli occhi
E con la salute del sole nel corpo − cosa cercavo
Nelle grotte marine, in profondità dentro gli spaziosi sogni
Dove spumeggiava i suoi sentimenti il vento
Sconosciuto e glauco, incidendo sul mio petto il suo emblema marino

Con la sabbia nelle dita chiudevo le dita
Con la sabbia negli occhi stringevo le dita
Era il dolore −
Mi ricordo era aprile quando sentii per la prima volta il tuo peso umano
Il tuo corpo umano argilla e peccato
Come il nostro primo giorno sulla terra
Era la festa degli amarilli − Ma ricordo soffristi
Fu un morso profondo nelle labbra
Un’unghiata profonda nella pelle là dove s’incide per sempre il tempo

Allora ti lasciai

E un vento tonante sollevò le bianche case
I bianchi sentimenti appena lavati su
Nel cielo che s’illuminava con un sorriso.

Ora avrò accanto una brocca d’acqua immortale
Avrò una libertà simile al vento che scuote
E quelle tue mani dove si tormenterà l’Amore
E quella tua conchiglia dove risuonerà l’Egeo.

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “Orientamenti”, 1940, in “Odisseas Elitis, È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

***

ΗΛΙ ΚΙΑ ΤΗΣ ΓΛΑΥ ΚΗΣ ΘΥΜΗΣΗΙΣ

Ἐλαιῶνες ϰι ἀμπέλια μα ϰριά ὣς τή θάλασσα
Κόϰϰινες ψαρόβαρ ϰες πιό μαϰριά ὣς τή θύμηση
Ἔλυτρα χρυσά τοῦ Αὐγούστου στόν μεσημεριάτιϰο ὕπνο
Μέ φύϰια ἢ ὄστραϰα. Κι ἐϰεῖνο τό σϰάφος
Φρεσϰοβγαλμένο, πράσινο, πού διαβάζει ἀϰόμη στήν εἰρήνη τοῦ ϰόλπου τῶν νερῶν Ἔχει ὁ Θεός

Περάσανε τά χρόνια φύλλα ἣ β ότσαλα
Θυμᾶμαι τά παιδόπουλα, τούς ναῦτες πού ἔφευγαν
Βάφοντας τά πανιά σάν τήν ϰαρδι ά τους
Τραγουδοῦσαν τά τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα
Κι εἶχαν ζωγραφιστούς βορι άδες μές στά στήθια.

Τί γύρευα ὅταν ἔφτασες βαμμένη ἀπ’ τήν ἀνατολή τοῦ ἥλιου
Μέ τήν ἡλιϰία τῆς θ άλασσας στά μάτια
Καί μέ τ ήν ὑγεία τοῦ ἥλιου στό ϰορμί —τί γύρευα
Βαθιά στίς θαλασσοσπηλιές μές στά εὐρύχωρα ὄνειρα
Ὅπου ἄφριζε τά αἰσθήματ ά του ὁ ἄνεμος
Ἄγνωστος ϰαί γλαυϰός, χαράζοντας στά στήθια μου τό πελαγ ίσιο του ἔμβλημα

Μέ τήν ἄμμο στά δάχτυλα ἕϰλεινα τά δάχτυλα
Μέ τήν ἄμμο στά μάτια ἓσφιγγα τά ὃ δάχτυλα
Ἤτανε ἡ ὀδύνη —
Θυμᾶμαι ἧταν Ἀπρίλης ὅταν ἔνιωσα πρώτη φορά τό ἀνθρώπινο βάρος σου
Τό ἀνθρώπινο σῶμα σου πηλό ϰι ἁμαρτία
Ὅπως τήν πρώτη μέρα μας στή γῆ
Γιόρταζαν τίς ἆμαρυλλίδες — Μά Θυμᾶμαι πόνεσες
Ἤτανε μιά βαθιά δαγϰωματιά στά χείλια
Μιά βαθιά νυχιά οτό δέρμα ϰατά ϰεῖ πού χαρ άζεται πανιοτινά του ὁ χρόνος

Σ’ ἄφησα τότες

Καί μιά βουερή πνοή σή ϰωσε τ’ ἄσπρα σπίτια
Τ’ ἄσπρα αἰσθήματα φρεσϰοπλυμένα ἐπάνω
Στόν οὐρανό πού φώτιζε μ’ ἕνα μειδίαμα.

Τώρα θά ’χω σιμά μου ἕνα λαγήνι ἀθ άνατο νερό
Θά ’χω ἕνα σχῆμα λευτεριᾶς ἀνέμου πού ϰλονίζει
Κι ἐϰεῖνα τά χέρια σου ὅπου θά τυραννιέται ὁ Ἔρωτας
Κι ἐϰεῖνο τό ϰοχύλι σου ὅπου θ’ ἀντηχεῖ τό Αἰγαῖο.

Οδυσσέας Ελύτης

da “Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί”, Atene, 1940

Filippo Palizzi, Fanciulla sulla roccia a Sorrento, 1871

Hai un sapore di tempesta sulle labbra − Ma dove vagavi
Tutto il giorno nel duro sogno della pietra e del mare
Vento da aquile ha spogliato i colli
Ha spogliato fino all’osso il tuo desiderio
E le pupille dei tuoi occhi hanno accolto il segnale della Chimera
Rigando di schiuma il ricordo!
Dov’è la consueta erta del breve settembre
Nella rossa terra dove giocavi guardando in basso
I profondi faveti delle altre fanciulle
Gli angoli dove le tue compagne lasciavano bracciate di rosmarino

− Ma dove vagavi
Tutta la notte nel duro sogno della pietra e del mare
Ti dicevo di contare nell’acqua spoglia i suoi giorni luminosi
Di goderti supina l’alba delle cose
O anche di vagare per gialle vallate
Con un trifoglio di luce al petto eroina di giambo.

Hai un sapore di tempesta sulle labbra
E una veste rossa come il sangue
In profondo dentro l’oro dell’estate
E nel profumo dei giacinti − Ma dove vagavi

Scendendo verso rive e baie con i ciottoli
Là c’era un’erba marina fredda salmastra
Ma più giù un sentimento umano che sanguinava
E aprivi con stupore le braccia dicendo il suo nome
Salendo leggera sino alla trasparenza del fondo
Dove risplendeva la tua stella marina.

Ascolta, la parola è la saggezza degli ultimi
E il tempo scultore impetuoso degli uomini
E il sole lo sovrasta belva di speranza
E tu più vicina a lui stringi un amore
Con un amaro sapore di tempesta sulle labbra.

Non puoi contare azzurra sino all’osso su altra estate
Perché cambino corso i fiumi
E ti riportino indietro alla loro madre
Per baciare ancora altri ciliegi
O per andartene a cavallo del maestrale.

Avvinta alle rocce senza ieri né domani
Nei pericoli delle rocce con la raffica della tempesta
Darai l’addio al tuo enigma.

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “Orientamenti”, 1940, in “Odisseas Elitis, È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

***

Η Μαρίνα των βράχων

Ἔχεις μιά γεύση τριϰυμίας στα χείλη —Μα ποῦ γύριζες
Ὁλημερίς τή σϰληρή ρέμβη της πέτρας ϰαί τῆς θάλασσας
Ἀετοφόρος ἄνεμος γύμνωσε τούς λόφους
Γύμνωσε τήν ἐπιθυμία σου ῶς τό ϰόϰαλο
Κι οἱ ϰόρες τῶν ματιῶν σου πήρανε τή σϰυτάλη τῆς Χίμαιρας
Ριγώνοντας μ’ ἀφρό τή θύμηση!
Ποῦ εἶναι ἡ γνώριμη ἀνηφορια τοῦ μιϰροῦ Σεπτεμβρίου
Στό ϰοϰϰινόχωμα ὅπου ἔπαιζες θωρώντας πρός τα ϰάτω
Τούς βαθιούς ϰυαμῶνες τῶν ἄλλων ϰοριτσιῶν
Τίς γωνιές ὅπου οἱ φίλες σου ἄφηναν ἀγϰαλιές τά διοσμαρίνια

—Μα ποῦ γύριζες
Ὁλονυχτίς τή σϰληρή ρέμβη τῆς πέτρας ϰαί τῆς θάλασσας
Σοῦ ’λεγα νά μετρᾶς μές στό γδυτό νερό τίς φωτεινές του μέρες
Ἀνάσϰελη νά χαίρεσαι τήν αὐγή τῶν πραγμάτων
Ἢ πάλι να γυρνάς ϰίτρινους ϰάμπους
Μ’ ἕνα τριφύλλι φῶς στό στῆθος σου ἡρωίδα ἰάμβου.

Ἔχεις μιά γεύση τριϰυμίας στά χείλη
Κι ἕνα φόρεμα ϰόϰϰινο σάν τό αἷμα
Βαθιά μές στό χρυσάφι τοῦ ϰαλοϰαιριοῦ
Καί τ’ ἄρωμα τῶν γυαϰίνθων —Μα ποῦ γύριζες

Κατεβαίνοντας πρός τούς γιαλούς τούς ϰόλπους μέ τά βότσαλα
Ἦταν ἐϰεῖ ἕνα ϰρύο ἀρμυρό θαλασσόχορτο
Μά πιό βαθια ἕνα ἀνθρώπινο αἴσθημα πού μάτωνε
Κι ἄνοιγες μ’ ἔϰπληξη τα χέρια σου λέγοντας τ’ ὄνομά του
Ἀνεβαίνοντας ἀνάλαφρα ὣς τή διαύγεια τῶν βυθῶν
Ὅπου σελάγιζε ὁ διϰός σου ὁ ἀστερίας.

Ἄϰουσε, ὁ λόγος εἶναι τῶν στερνῶν ἡ φρόηση
Κι ὁ χρόνος γλύπτης τῶν ἀνθρώπων παράφορος
Κι ὁ ἥλιος στέϰεται ἀπό πάνω του θηρίο ἐλπίδας
Κι ἐσύ πιό ϰοντά του σφίγγεις ἕναν ἔρωτα
Ἔχοντας μιά πιϰρή γεύση τριϰυμίας στα χείλη.

Δέν εἶναι γιά νά λογαριάζεις γαλανή ὥς τό ϰόϰαλο ἄλλο ϰαλοϰαίρι
Γιά ν’ ἀλλάξουνε ρέμα τά ποτάμια
Καί νά σέ πᾶνε πίσω στή μητέρα τους
Γιά νά ξαναφιλήσεις ἄλλες ϰερασιές
Ἢ γιά νά πᾶς ϰαβάλα στόν μαΐστρο.

Στυλωμένη στούς βράχους δίχως χτές ϰαί αὔριο
Στούς ϰινδύνους τῶν βράχων μέ τή χτενισια τῆς θύελλας
Θ’ ἀποχαιρετήσεις τό αἴνιγμά σου.

Οδυσσέας Ελύτης

da “Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί”, Atene, 1940

Foto di Antoine de Seigle

… even the weariest river winds somewhere safe to sea!¹

Ho portato la mia vita fino a qui
Fino a questo punto che lotta
Sempre vicino al mare
Giovinezza sulle rocce, petto
Contro petto nel vento.
Dove mai può andare un uomo
Che non è altro che uomo
Contando con la rugiada i suoi verdi
Attimi, con le acque le visioni
Del suo udito e con ali i suoi rimorsi
Ah vita
Di un ragazzo che si fa uomo
Sempre vicino al mare quando il sole
Gli insegna a respirare là dove scomparirà
L’ombra di un gabbiano.

Ho portato la mia vita fino a qui
Bianchi addendi totale nero
Pochi alberi e pochi
Ciottoli bagnati
Dita leggere per carezzare una fronte
Quale fronte
Ha pianto tutta la notte l’attesa e non c’è più
Non c’è più nessuno
Che faccia risuonare libero il passo
Sorgere rinvigorita la voce
E sciabordare le prue nel molo scrivendo
Un nome più azzurro all’orizzonte
Pochi anni e poche onde
Remigare sensibile
Nelle baie che circondano l’amore.

Ho portato la mia vita fino a qui
Solco amaro inciso nella sabbia che scomparirà.
– Chi vide due occhi sfiorare il suo silenzio
E riunì il loro splendore cingendo mille mondi
Ricordi agli altri soli il suo sangue
Più vicino alla luce
C’è un sorriso che ripaga la fiamma –
Ma qui in luogo ignaro che svanisce
In un mare aperto e impietoso
Il successo perde le piume
Turbinio d’ali
E di attimi legati alla terra
Terra dura sotto piedi
Impazienti, terra da vertigini
Vulcano estinto.

Ho portato la mia vita fino a qui
Pietra votata all’umido elemento
Più lontano oltre le isole
Più in basso delle onde
In compagnia delle ancore
– Quando passano le chiglie fendendo impetuose
Un nuovo ostacolo e lo vincono
E con tutti i delfini albeggia la speranza
Vittoria del sole in un cuore umano –
Le reti del dubbio tirano su
Una figura di sale
Scolpita a fatica
Indifferente bianca
Che volge verso il mare l’orbita vuota degli occhi
Sorreggendo l’infinito.

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “Orientamenti, 1940”, in “È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

¹L’epigrafe è tratta da The Garden of Proserpine di A. C. Swinburne.

∗∗∗

ΕΠΕΤΕΙΟΣ

… even the weariest river winds somewhere safe to sea!

“Εφερα τη ζωή μου ως εδώ
Στο σημάδι ετούτο πού παλεύει
Πάντα κοντά στη θάλασσα
Νιάτα στά βράχια επάνω, στήθος
Μέ στήθος προς τον άνεμο
Πού νά πηγαίνει ένας άνθρωπος
Πού δέν είναι άλλο από άνθρωπος
Λογαριάζοντας μέ τις δροσιές τις πράσινες
Στιγμές του, μέ νερά τά οράματα
Της ακοής του, μέ φτερά τις τύψεις του
“Α, Ζωή
Παιδιού πού γίνεται άντρας
Πάντα κοντά στή θάλασσα όταν ο ήλιος
Τον μαθαίνει ν’ ανασαίνει κατά κεΐ πού σβήνεται
‘Η σκιά ενός γλάρου.

“Εφερα τή ζωή μου ως εδώ
“Ασπρο μέτρημα μελανό άθροισμα
Λίγα δέντρα και λίγα
Βρεμένα χαλίκια
Δάχτυλα ελαφρά γιά νά χαϊδέψουν ένα μέτωπο
Ποιο μέτωπο
Κλάψαν ολη τή νύχτα οί προσδοκίες και δέν είναι πιά
Κανείς δέν είναι
Ν’ ακουστεί ένα βήμα ελεύθερο
Ν’ άνατείλει μιά φωνή ξεκούραστη
Στο μουράγιο οι πρύμνες να παφλάσουν γράφοντας
“Ονομα πιο γλαυκό μές στον ορίζοντά τους
Λίγα χρόνια λίγα κύματα
Κωπηλασία ευαίσθητη
Στούς όρμους γύρω απ’τήν αγάπη.

“Εφερα τη ζωή μου ως εδώ
Χαρακιά πικρή στήν άμμο πού θά σβήσει
—”Οποιος είδε δυό μάτια ν’ αγγίζουν τή σιωπή του
Κι εσμιξε τή λιακάδα τους κλείνοντας χίλιους κόσμους
“Ας θυμίσει τό αίμα του στούς άλλους ήλιους
Πιο κοντά στο φως
‘Υπάρχει ενα χαμόγελο πού πληρώνει τή φλόγα—
Μά εδώ στο ανήξερο τοπίο πού χάνεται
Σέ μιά θάλασσα ανοιχτή κι άνέλεη
Μαδά ή επιτυχία
Στρόβιλοι φτερών
Καί στιγμών πού δέθηκαν στο χώμα
Χώμα σκληρό κάτω από τ’ ανυπόμονα
Πέλματα, χώμα καμωμένο γιά ίλιγγο
‘Ηφαίστειο νεκρό.

“Εφερα τή ζωή μου ως εδώ
Πέτρα ταμένη στο υγρό στοιχείο
Πιο πέρα απ’ τά νησιά
Πιό χαμηλά απ’ τό κύμα
Γειτονιά στίς άγκυρες
—”Οταν περνάν καρίνες σκίζοντας μέ πάθος
“Ενα καινούριο εμπόδιο καί τό νικάνε
Καί μ’ όλα τά δελφίνια της αυγάζ’ ή ελπίδα
Κέρδος τοΰ ήλιου σέ μι’ ανθρώπινη καρδιά—
Τά δίχτυα τής αμφιβολίας τραβάνε
Μιά μορφή από αλάτι
Λαξεμένη μέ κόπο
Αδιάφορη άσπρη
Πού γυρνάει προς τό πέλαγος τά κενά τών ματιών της
Στηρίζοντας τό άπειρο.

Οδυσσέας Ελύτης

da “Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί”, Atene, 1940

Foto di Alessio Albi

Quale coesione d’anima tra gli alcioni del pomeriggio!
Quale calma nelle voci della terra lontana!
Il cuculo nel manto degli alberi
E l’ora mistica della cena dei pescatori
E il mare che suona la fisarmonica
Il lontano tormento della donna
Della bella che si denudò il seno
Quando il ricordo entrò nei nidi
E i lillà aspersero di fuoco il tramonto!

Con la barca e le vele della Vergine
Salparono con l’augurio dei venti
Gli amanti dei gigli esiliati
Ma la notte qua come mormorò nel sonno
Con capelli fluttuanti su un collo luminoso
O su ampie spiagge bianche
E come con la spada dorata di Orione come
Si sparse e si riversò in alto
La polvere dai sogni delle ragazze
Che odoravano basilico e menta!

Nei trivi dove si fermò l’antica maga
Bruciando con timo secco i venti
Lievi scivolarono le ombre flessuose
Reggendo in mano una brocca d’acqua silente
Facilmente come se entrassero in Paradiso
E la preghiera dei grilli tanto riempì di schiuma i campi
Che le belle apparvero vestite di luna
Per danzare nell’aia di mezzanotte…

Oh segni che passate sui fondali
Dell’acqua che regge uno specchio
Sette piccoli gigli che risplendete

Quando tornerà la spada di Orione
Troverà del pane povero sotto il lume
Ma un’anima nella brace delle stelle
Troverà grandi braccia che si aprono sull’infinito
Alghe solitarie ultimi nati del lido
Anni piccole pietre verdi

Oh piccola pietra verde – quale profeta di tempeste ti vide
Fermare la luce al nascere del giorno
La luce al nascere dei due occhi del mondo!

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “Orientamenti”, 1940, in “Odisseas Elitis, È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

∗∗∗

Μελαγχολία του Αιγαίου

Ποιος ειρμός ψυχής στις αλκυόνες του απογέματος!
Ποια νηνεμία στις φωνές της μακρινής στεριάς!
Ο κούκος μεσ’ στων δέντρων το μαντίλι
Κι η μυστική στιγμή του δείπνου των ψαράδων
Κι η θάλασσα που παίζει με τη φυσαρμόνικα
Το μακρινό μαράζι της γυναίκας
Της ωραίας που γύμνωσε τα στήθη της
Όταν η θύμηση μπήκε στις φωλιές
Κι οι πασχαλιές ράντισαν με φωτιά τη δύση!

Με το καΐκι και με τα πανιά της Παναγιάς
Έφυγαν κατευόδιο των ανέμων
Οι εραστές της ξενιτιάς των κρίνων
Αλλά η νύχτα πως εδώ κελάρυσε τον ύπνο
Με γάργαρα μαλλιά στους φέγγερους λαιμούς
ή στις μεγάλες άσπρες παραλίες
Και πως με το χρυσό σπαθί του Ωρίωνα
Σκόρπισε και ξεχύθηκε ψηλά
Η σκόνη από τα όνειρα των κοριτσιών
Που ευωδίασαν βασιλικό και δυόσμο!

Στα τρίστρατα όπου στάθηκαν η αρχαία μάγισσα
Καίοντας με ξερό θυμάρι τους ανέμους
Οι λυγερές σκιές αλαφροπερπατήσανε
Μ’ ένα σταμνί γεμάτο αμίλητο νερό στο χέρι
Εύκολα σα να μπαιναν στον παραδεισο
Κι από την προσευχή των γρύλων που άφρισε τους κάμπους
Οι όμορφες ξεπροβάλανε με δέρμα φεγγαριού
Για να χορέψουνε στο μεσονύχτιο αλώνι

Ω σημάδια που περνάτε μεσ’ στο βάθος
Του νερού που κρατάει έναν καθρέφτη
Εφτά κρινάκια που λαμποκοπάτε

Όταν ξαναγυρίσει το σπαθί του Ωρίωνα
Θα βρει φτωχό ψωμί κάτω από το λυχνάρι
Αλλά ψυχή στη χόβολη των άστρων
Θα βρει μεγάλα χέρια διακλαδωμένα στο άπειρο
Έρημα φύκια στερνοπαίδια του γιαλού
Χρόνια πετράδια πράσινα

Ω πράσινο πετράδι-ποιος θυελλομάντης είδε
Να σταματάς το φως στη γέννηση της μέρας
Το φως στη γέννηση των δυο ματιών του κόσμου!

Οδυσσέας Ελύτης

da “Οδυσσέας Ελύτης, Προσανατολισμοί”, Atene, 1940

Anne-Louis Girodet de Roussy-Trioson, Le Sommeil d’Endymion, 1791, Musée du Louvre

Dolci vallate ha il sonno proprio come
La vita del mondo di sopra. Con chiesette che pascolano vento nel prato
Che senza sosta ruminano fino a diventare dipinti
Cancellandosi l’un l’altra in cadenze plagali. Talvolta
Vanno in giro due o tre lune. Presto però scompaiono
La bellezza là dove rimase immobile perdura come un altro corpo celeste
La materia non ha età. Sa soltanto cambiare. Che si prenda dall’inizio
O dalla fine. Con calma corre avanti il ritorno e tu lo segui con apparente indifferenza
Ma intanto tiri la cima in una baia solitaria del mare Mirtoo
E neppure un albero di olivo è assente
Ah Mare come tutto si rinnova non appena ti svegli!
Da bambini quante carezze e come ci giocavamo i genitori ai cinque sassi!
Guarda quale scompiglio solleva nella calma lo Scirocco del sonno e come la divide in due!
Da una parte mi sveglio e piango per i giocattoli che mi portarono via
E dall’altra dormo
Nel momento in cui Elefterios se ne va e la Ionia si perde
Appena si distingue una collinetta con dolci avvallamenti piena di erba riccia
E di fronte massicci contrafforti
Dove proteggerti da ogni eventualità; mentre esuli api
Ronzano a sciami e una nonna nel pescato della sventura riesce
a tirar fuori dai suoi pochi ori figli e nipoti
Scaricato da un fianco ti rotola e t’ignora il pericolo
Che tu stesso una volta hai voluto ignorare
Questo certamente nelle bugie dell’abito che indossi senza rivoltare la fodera
Là dove le macchie si toccarono con le monete d’oro
Come il profano con il sacro
                                                   È strano
Viviamo in modo così incomprensibile ma ci aggrappiamo a questo
Piccola verde colomba bacio del basilico che ti ho dato sul mio letto
E nei miei scritti tre e quattro venti sgrammaticati
Da disorientare i mari ma
Con intelletto e conoscenza ogni imbarcazione segua la sua rotta
Vacillano i fatti e alla fine cadono anche prima degli uomini
Ma l’oscurità non ha la lanterna antivento
Dove è Mileto dove è Pergamo dove Attalia e dove
Costan Costantino Costantinopoli?
Tra mille sonni solo uno è il risveglio ma per sempre.

Artemide Artemide reggi per me il cane della luna
Morde un cipresso e stanno in ansia gli Eterni
Dorme più profondamente chi è intriso di Storia
Avanti accendila con un fiammifero come fosse alcol
                                                                                                   Solo Poesia è
Quello che rimane. Poesia. Giusta essenziale e retta
Come forse l’hanno immaginata le prime due creature
Giusta nell’asprezza del giardino e infallibile nel tempo.

Odisseas Elitis

(Traduzione di Paola Maria Minucci)

da “A occidente del dolore”, 1995, in “Odisseas Elitis, È presto ancora”, Donzelli Poesia, 2011

***

ΩΣ ΕΝΔΥΜΙΩΝ

Ἁπαλές κοιλάδες ἔχει ὁ ὕπνος ἀκριβῶς ὅπως
Καί ἡ ἐπάνω ζωή. Μ’ ἐκκλησάκια πού βόσκουν σέ χορτάρι ἐμπρός ἀέρα
Πού ὁλοένα μηρυκάζουν ὥοπου νά γίνουν ζαηραφιές
Ἡ μιά τήν ἄλλη σβήνοντας σέ πλάγιον ἦχο. Κάποτε
Περιοδεύουν δύο ἢ τρία φεγγάρια. Γρήγορα ὅμως χάνονται
Ἡ ὀμορφιά κεῖ πού ἀκινήτησε διαρκεῖ σάν ἄλλο οὐράνιο σῶμα
Ἡ ὕλη ἡλικία δέν ἔχει. Μόνον ν’ ἀλλάξει ξέοει. Θές πάρ’ την ἀπό τήν ἀρχή
Θές ἀπ’ τό τέλος. Ήρέμα κυλάει ἐμποός ἡ ἐπιστροφή κι ἐσύ τήν παρακολουθεῖς δῆθεν ἀδιάφορος
Τραβᾶς ὡστόσο τό σχοινί σ’ ὅρμο Μυρτῶον ἔρμο
Δίχως οὔτ’ ἕνα ἐλαιόδεντρο νά σοῦ ἀπουσιάσει
Ἂχ Θάλασσα πάνω πού ξυπνᾶς πῶς ξανακαινουριώινονται ὄλα!
Μικροί πῶς χαїδευτήκαμε καί παίξαμε πεντόβολο τά γονικά μας!
Γιά δές τί σηκωμό οηκώνει μές στ’ ἀτάραχα ὁ Σιρόκος ὁ ὓπνιος· καί πῶς στά δύο τά χωρίζει!
Ἀπό τή μιά μεριά ξυπνῶ καί κλαίω γιά τά πού μοῦ ἐπάρθηκαν ἀθύρματα
Καί ἀπό τήν ἄλλη κοιμοῦμαι
Τή στιγμή πού ὁ Ἐλευθέριος φεύγει καί ἡ Ἰωνία χάνεται
Μόλις πού διακρίνεται λοφίσκος μ’ ἁπαλά κοῖλα γεμάτος σγουρά χλοΐσματα
Κι ἀντικρύ ἀντερείσματα σκληρά
Πού νά φυλάγεσαι ἀπ’ ὅλα τά ἐνδεχόμενα· ἐνῶ πρόσφυγες μέλισσες
Κατά σμήνη βομβοῦν καί μιά γιαγιά μές στ’ ἁλιεύματα τῆς δυστυχίας βρίσκει
Νά βγάλει ἀπό τά λίγα της χρυσαφικά παιδιά κι ἐγγόνια

Ξεφόραιηον κι ἀπ’ τό ἕνα πλάι σέ κυλάει ὁ κίνδυνος καί ἀγνοεῖ
Πού σύ ὁ ἴδιος κάποτε θέλησες νά τόν ἀγνοήσεις
Αὐτά βέβαια στά ψέματιι τοῦ ρούχου πού φορᾶς δίχως τή φόδρα του ν’ ἀναποδογυρίσεις
Κεῖ πού ἀγγιχτήκιινε οἱ μουτζοῦρες μέ τά χρυσά νομίσματα
Ὅπως τά βδελυρά μέ τ’ ἅγια
                                               Παράξενο εἶναι
Πόσο ἀκατανόητα ζοῦμε ἀλλ’ ἀπ’ αὐτό κρεμόμαστε
Χλωρό περιστεράπι τοῦ βασιλικοῦ φιλί πού σοῦ ’δωσα ἐπάνω στό κρεβάτι μου
Καί στά γραφτά μου τρεῖς καί τέσσερις ἀνέμους ἀνορθάγραφους
Νά ζαλιστοῦν τά πέλαγα ὅμως
Γεμάτο νοῦ καί γνώση ν’ ἀκολουθεῖ τό δρόμο του κάθε πλεούμενο
Ταλαντεύονται τα γεγονότα καί στό τέλος πέφτουν πρίν κι ἀπό τούς ἀνθρώπους
Ἀλλά φανό θυέλλης ὁέν ἔχει τό σκοτάδι
Ποῦ ’ναι ἡ Μίλητος ποῦ εἶναι ἡ Πέργαμος ποῦ ἡ Ἀττάλεια καί ποῦ
Ἡ Κωνσταν Κωνσταντινο ντινοπολίς;
Στούς χίλιους ὕπνους ἕνας βγαίνει ὁ ξυηνητός ἀλλά γιά πάντοτε.

Ἄρτεμις Ἄρτεμις κράτα μου τόν σκύλο τῆς σελήνης
Δαγκώνει κυπαρίσσι καί ἀνησυχοῦν οἱ Αἰὼνιοι
Κοιμᾶται πιό βαθιά κεῖνος πού ἔχει περιβραχεῖ ἀπ’ τήν Ἱστορία
Μηρός μ’ ἕνα σπίρω ἂς τήν ἀνάψεις σάν οἰνόπνευμα
                                                                              Ποίηση μόνον εἶναι
Κεῖνο πού ἀπομένει. Ποίηση. Δίκαιη καί οὐσιαοτική κι εὐθεία
Ὅπως μπορεῖ καί νά τή φαντασθῆκαν οἱ πρωτόπλιιστοι
Δίκαιη ατά οτυφά τοῦ κήπου καί στό ρολόι ἀλιίθητεη.

Οδυσσέας Ελύτης

da “Δυτικά της λύπης”, Ίκαρος, Αθήνα, 1995