Foto di Imma Varandela

Ogni mattina
Cancelliamo i sogni
Con cautela costruiamo i discorsi
Le nostre vesti sono un nido di ferro
Ogni mattina
Salutiamo gli amici di ieri
Le notti si dilatano come fisarmoniche
– Suoni, rimpianti, baci perduti.

(Insignificanti
Enumerazioni
– Nulla, solo parole per gli altri

Ma dove finisce la solitudine?)

Manolis Anaghnostakis

(Traduzione di Vincenzo Orsina)

da “Manolis Anaghnostakis”, Poesie, Crocetti Editore, 2021

∗∗∗

Κάθε πρωί

Κάθε πρωί
Καταργοῦμε τά ὄνειρα
Χτίζουμε μέ περίσϰεψη τά λόγια
Τά ρο ῶχα μοις εἶναι μιά φωλιά ἀπὸ σίδερο
Κάθε πρωί
Χαιρετᾶμε τούς χτεσινούς φίλους
Οἱ νύχτες μεγαλώνουν σάν ἁρμόνιϰες
– Ἦχοι, ϰαημοί, πεθαμένα φιλιά.

(Ἀσήμαντες
Ἀπαριθμήσεις
-Τίποτα, λέξεις μόνο γιά τούς ἄλλους.

Μά ποῦ τελειώνει ἡ μοναξιάς;)

Μανόλης Ἀναγνωστάκης

da “Τα Ποιήματα 1941-1971”, Αθήνα: Πλειάς, 1976

Foto di Hengki Koentjoro

Questi versi saranno forse gli ultimi
Gli ultimi degli ultimi che saranno scritti
Perché i poeti futuri non sono piú in vita
Quelli che potevano parlare sono tutti morti giovani
Le loro tristi canzoni sono diventate uccelli
In qualche altro cielo dove brilla un sole straniero
Sono diventate fiumi selvaggi e corrono verso il mare
E le loro acque non puoi distinguerle
Nelle loro canzoni tristi è sbocciato un loto
Nel cui succo piú giovani rinasceremo.

Manolis Anaghnostakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Stagioni 3, 1951)

da “Antologia della poesia greca contemporanea”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Ἐπίλσγος

Οἱ στίχοι αὐτοί μπορεῖ ϰαί νά ῾ναι οἱ τελευταῖοι
Οἱ τελευταῖοι στούς τελευταίους πού θά γραφτοῦν
Γιατί οἱ μελλούμενοι ποιητές δέ ζοῦνε πιά
Αὐτοί πού θά μιλούσανε πεθάναν ὅλοι νέοι
Τά θλιβερά τραγούδια τους γενήϰανε πουλιά
Σέ ϰάποιον ἄλλον οὐρανό πού λάμπει ξένος ἥλιος
Γενῆϰαν ἄγριοι ποταμοί ϰαί τρέχουνε στή θάλασσα
Kαί τά νερά τους δέν μπορεῖς νά ξεχωρίσεις
Στά θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ἕνας λωτός
Nά γεννηθοῦμε στό χυμό του ἐμεῖς πιό νέοι.

Μανόλης Ἀναγνωστάκης

da “ Ἐποχές 3”, 1951, in “Τα Ποιήματα (1941 – 1956)”, Αθήνα, ιδιωτ. έκδοση, 1956

Howard D. Simmons Photography

E anzitutto niente illusioni.
Tutt’al più prendili come due pallidi proiettori nella nebbia
Come una cartolina ad amici lontani con l’unica parola: vivo.

“Perché,” come molto giustamente una volta ha detto anche il mio amico Titos,
“Nessun verso oggi può mobilitare le masse
Nessun verso oggi può rovesciare regimi. ”

E sia!
Tu, mutilato, mostra le mani. Giudica per essere giudicato.

Manolis Anaghnostakis

(Traduzione di Vincenzo Orsina)

da “Manolis Anaghnostakis, Poesie”, Crocetti Editore, 2021

∗∗∗

Ἐπίλογος

Κι ὄχι αὐταπάτες προπαντός.
Τό πολύ πολύ νά τούς ἐϰλάβεις σά δυό θαμπούς
προβολεῖς μέ ς στήν ὁμίχλη
Σάν ἕνα δελτάριο σέ φίλους πού λείπουν
μέ τή μοναδιϰή λέξη: ζῶ.

«Γιατί» ὅπως πολύ σωστά εἶπε ϰάποτε ϰι ὁ φίλος μου ὁ Τίτος,
«ϰανένας στίχος σήμερα δέ ν ϰινητοποιεῖ τίς μᾶζες
ϰανένας στίχος σήμερα δέ ν ἀνατρέπει ϰαθεστῶτα.»

Ἔστω.
Ἀνάπηρος, δεῖξε τά χέρια σου. Κρῖνε γιά νά ϰριθεῖς.

Μανόλης Ἀναγνωστάκης

da “ Ὁ Στόχος”, 1970, in “Τα Ποιήματα 1941-1971”, Αθήνα: Πλειάς, 1976

Foto di Vivian Maier

L’amore è la paura che ci unisce agli altri.
Quando hanno soggiogato i nostri giorni e li hanno appesi come lacrime
Quando insieme a loro sono morte pietosamente deturpate
Le nostre ultime forme di sentimenti infantili
Cosa trattiene la mano che gli uomini porgono?
Sa stringere con la forza là dove la ragione ci fuorvia
Quando il tempo s’è fermato e il ricordo è stato sradicato
Come un’assurda affettazione al di là di ogni senso?
(E loro tornano indietro un giorno senza una ruga nel cervello
Trovano le loro mogli e i loro figli cresciuti
Vanno nei negozietti e nei caffè del quartiere
Leggono ogni mattina l’epos della quotidianità).
Moriamo forse per gli altri o perché cosí vinciamo la vita
O perché cosí sputiamo a uno a uno sui simulacri da nulla
E per un attimo nella loro mente asciutta passa un raggio di sole
Qualcosa come un pallido ricordo di una preistoria animale.
Vengono giorni in cui non sai piú su cosa contare
Storie d’amore e imprese finanziarie
Non trovi specchi per gridare il tuo nome
Semplici propositi di vita garantiscono un’attualità
Tedio, nostalgie, sogni, contratti, raggiri
E se penso è perché l’abitudine è piú accessibile del rimorso.

Ma chi verrà a trattenere l’impeto della burrasca che scende?
Chi conterà le gocce a una a una prima che muoiano al suolo
Prima che si confondano con il fango come le voci dei poeti?
Mendicanti di un’altra vita disertori dell’Attimo
Cercano una notte inaccessibile i loro sogni putridi.
Perché il nostro silenzio è l’esitazione tra la vita e la morte.

Manolis Anaghnostakis

(Traduzione di Filippomaria Pontani)

(da Stagioni 3, 1951)

da “Antologia della poesia greca contemporanea”, Crocetti Editore, 2004

∗∗∗

Ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ φόβος…

Ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ φόβος πού μᾶς ἑνώνει μέ τούς ἄλλους
Ὅταν ὑπόταξαν τίς μέρες μας ϰαί τίς ϰρεμάσανε σά δάϰρυα
Ὅταν μαζί τους πεθάνανε σέ μίαν οἰϰτρή παραμόρφωση
Τά τελευταῖα μας σχήματα τῶν παιδιϰῶν αἰσθημάτων
Καί τί ϰρατᾷ τάχα τό χέρι πού οἱ ἄνθρωποι δίνουν;
Ξέρει νά σφίγγει γερά ἐϰεῖ πού ὁ λογισμός μας ξεγελᾷ
Τήν ὥρα πού ὁ χρόνος σταμάτησε ϰαί ἡ μνήμη ξεριζώθηϰε
Σά μίαν ἐϰζήτηση παράλογη πέρα ἀπό ϰάθε νόημα;
(ϰι αὐτοί γυρίζουν πίσω μιά μέρα χωρίς στό μυαλό μία ρυτίδα
βρίσϰουνε τίς γυναῖϰες τους ϰαί τά παιδιά τους μεγάλωσαν
πηγαίνουνε στά μιϰρομάγαζα ϰαί στά ϰαφενεῖα τῆς συνοιϰίας
διαβάζουνε ϰάθε πρωί τήν ἐποποιία τῆς ϰαθημερινότητας.)
Πεθαίνουμε τάχα γιά τούς ἄλλους ἢ γιατί ἔτσι νιϰοῦμε τή ζωή
Ἢ γιατί ἔτσι φτύνουμε ἕνα-ἕνα τά τιποτένια ὁμοιώματα
Καί μία στιγμή στό στεγνωμένο νοῦ τους περνᾷ μίαν ἡλιαχτίδα
Κάτι σά μιά θαμπή ἀνάμνηση μιᾶς ζωιϰῆς προϊστορίας.
Φτάνουμε μέρες πού δέν ἔχεις πιά τί νά λογαριάσεις
Συμβάντα ἐρωτιϰά ϰαί χρηματιστηριαϰές ἐπιχειρήσεις
Δέ βρίσϰεις ϰαθρέφτες νά φωνάξεις τ᾿ ὄνομά σου
Ἁπλές προθέσεις ζωῆς διασφαλίζουν μίαν ἐπιϰαιρότητα
Ἀνία, πόθοι, ὄνειρα, συναλλαγές, ἐξαπατήσεις
Κι ἂν σϰέφτομαι εἶναι γιατί ἡ συνήθεια εἶναι πιό προσιτή ἀπό τήν τύψη.

Μά ποιός θά ῾ρθεῖ νά ϰρατήσει τήν ὁρμή μιᾶς μπόρας πού πέφτει;
Ποιός θά μετρήσει μιά μιά τίς σταγόνες πρίν σβήσουν στό χῶμα
Πρίν γίνουν ἕνα μέ τή λάσπη σάν τίς φωνές τῶν ποιητῶν;
Ἐπαῖτες μιᾶς ἄλλης ζωῆς τῆς Στιγμῆς λιποτάχτες
Ζητοῦνε μιά νύχτα ἀπρόσιτη τά σάπια τους ὄνειρα.
Γιατί ἡ σιωπή μας εἶναι ὁ δισταγμός γιά τή ζωή ϰαί τό θάνατο.

Μανόλης Ἀναγνωστάκης

da “ Ἐποχές 3”, 1951, in “Τα Ποιήματα (1941 – 1956)”, Αθήνα, ιδιωτ. έκδοση, 1956

Frances Mortimer, Reflection, Paris, 1950s

Ricordi che ti dicevo: quando fischiano le navi non startene nel porto.
Ma il giorno che fuggiva era nostro e non avremmo mai voluto lasciarlo
Un fazzoletto amaro stava per salutare l’uggioso ritorno
Pioveva davvero molto e le strade erano deserte
Con un tenue, indefinito sapore autunnale
Finestre chiuse e la gente così dimenticata
– Perché tutti ci hanno lasciato? Perché tutti ci hanno lasciato? E stringevo le tue mani
Non aveva niente di strano il mio grido.

… Un giorno ce ne andremo in silenzio e vagheremo
Per le città tumultuose e i mari deserti
Con un desiderio acceso sulle labbra
È l’amore che abbiamo cercato e che ci hanno negato
Tu dimenticavi le nostre lacrime, la nostra gioia, i nostri ricordi
Salutando le bianche vele al vento.
Forse non resta nient’altro che questo da ricordare.

Nella mia anima sussulta l’angoscioso Perché,
Assorbo il vento della solitudine e dell’abbandono
Batto le mura della mia umida prigione e non attendo risposta
Nessuno mai toccherà la misura della mia tenerezza e della
mia tristezza.

E tu aspetti una lettera che non arriva
Una voce riecheggia lontana nella tua memoria e si spegne
E uno specchio misura cupo la tua immagine
La nostra perduta inconsapevolezza, le perdute ali.

Manolis Anaghnostakis

(Traduzione di Vincenzo Orsina)

da “Stagioni, 1945”, in “Manolis Anaghnostakis, Poesie”, Crocetti Editore, 2021

∗∗∗

13.12.43

Θυμᾶσαι πού σοῦ ῾λεγα
Ὅταν σφυρίζουν τά πλοῖα μήν εἶσαι στό λιμάνι.
Μά ἡ μέρα πού ἔφευγε ἤτανε διϰιά μας
ϰαί δέ θά θέλαμε ποτέ νά τήν ἀφήσουμε
Ἕνα μαντήλι πιϰρό θά χαιρετᾶ τήν ἀνίατου γυρισμοῦ
Κι ἔβρεχε ἀλήθεια πολύ ϰι ἤτανε ἔρημοι οἱ δρόμοι
Μέ μιά λεπτήν ἀϰαθόριστη χινοπωριάτιϰη γεύση
Κλεισμένα παράθυρα ϰι οἱ ἄνθρωποι τόσο λησμονημένοι –
Γιατί μᾶς ἄφησαν ὅλοι; Γιατί μᾶς ἄφησαν ὅλοι;
Κι ἕσφιγγα τά χέρια σου Δέν εἶχε τίποτα τ᾿ ἀλλόϰοτο ἡ ϰραυγή μου.

Θά φύγουμε ϰάποτε ἀθόρυβα ϰαί θά πλανηθοῦμε
Μές στί ς πολύβοες πολιτεῖες ϰαί στί ς ἔρημες θάλασσες
Μέ μιάν ἐπιθυμία φλογισμένη στά χείλια μας
Εἶναι ἡ ἀγάπη πού γυρέψαμε ϰαί μᾶς τήν ἀρνήθηϰαν
Ξεχνοῦσες τά δάϰρυα, τή χαρά ϰαί τή μνήμη μας
Χαιρετώντας λευϰά πανιά π᾿ ἀνεμίζονται.
Ἴσως δέ μένει τίποτ᾿ ἄλλο παρά αὐτό νά θυμόμαστε.
Μές στήν ψυχή μου σϰιρτᾶ τό ἐναγώνιο Γιατί,
Ρουφῶ τόν ἀγέρα τῆς μοναξιᾶς ϰαί τῆς ἐγϰατάλειψης
Χτυπῶ τούς τοίχους τῆς ὑγρῆς φυλαϰῆς μου ϰαί δέν προσμένω ἀπάντηση
Κανεί ς δέ θ᾿ ἀγγίξει τήν ἔϰταση τῆς στοργῆς ϰαί τῆς θλίψης μου.

Κι ἐσύ περιμένεις ἕνα γράμμα πού δέν ἔρχεται
Μιά μαϰρινή φωνή γυρνᾶ στή μνήμη σου ϰαί σβήνει
Κι ἕνας ϰαθρέφτης μετρᾶ σϰυθρωπός τή μορφή σου
Τή χαμένη μας ἄγνοια, τά χαμένα φτερά.

Μανόλης Ἀναγνωστάκης

da “ Ἐποχές ”, 1945, in “Τα Ποιήματα (1941 – 1956)”, Αθήνα, ιδιωτ. έκδοση, 1956